Notre Dame één jaar na de brand: geestelijken met bouwhelmen

"Eigenlijk is het wrang", zegt kunsthistoricus Wendelien van Welie. "In een pandemie is troost nodig en dat kan een kerk bieden." Maar de kerk is sowieso nog niet toegankelijk voor publiek en dus werd besloten tot een "bijzondere dienst", waarin Van Welle de vergelijking tussen het lijden van Christus en het lijden rondom corona passend vond.

Aan de bouwhelmen was ze enigszins gewend, van een eerdere dienst die op deze manier gehouden werd toen het gat in het gewelf en het puin op de grond nog zichtbaar waren. Het meest surrealistisch voor haar waren de violist en zanger die de dienst ondersteunden, volledig in beschermend pak vanwege de loodvergiftiging.

Eerste herstelwerkzaamheden

Het herstel is gestart door vooral puin te ruimen en de kathedraal te stabiliseren. De ergste schade is aan het dak, de houten constructie, waardoor het gewelf bloot ligt. "Het gewelf is essentieel voor de stabiliteit. Als dat weg is, storten de muren in."

Naast de rommel dat weggehaald moest worden, staat ook een constructie in de weg die op het moment van de brand aanwezig was voor restauratiewerk. "Dat is een vreemd soort gesmolten modernistisch kunstwerk."

Mythen en verhalen

De werkzaamheden liggen vanwege corona nu stil, maar verhalen en mythen rondom de kathedraal kunnen nog altijd onderzocht worden – zeker na de brand.

Voor de bouw van de Notre Dame kwamen bijvoorbeeld velen ambachtslieden bij elkaar: steenhouwers, timmerlieden, mensen die glas in lood maakten en schilders. "Mensen schrijven verhalen over een soort functionerende academie waar je heen en weer kon lopen en bouwschetsen werden uitgewisseld."

In de basis gebeurde dat ook, maar "het was niet zo romantisch". Aan de kerk was een loods geplaatst waar de timmerlieden en steenhouwers werkten. De stenen werden niet ter plaatse gehakt, dat gebeurde in mijnen verspreid over Parijs waar de stenen met een mal in de juiste vorm werden gehakt. "Daardoor konden ze vrij snel bouwen." Van Welie vertelt dat de kathedraal met zo'n veertig tot vijftig mensen gebouwd kon worden.

Dunne eikjes

Een ander verhaal dat na de brand onderzocht kon worden, is dat geloofd werd dat de kathedraal gebouwd was met duizend 300-jaar oude eiken. "Na de brand zeiden mensen: hoe moeten we hier in Frankrijk zo'n bos vinden." Maar aan de hand van verbrande resten, werd ontdekt dat de eiken slechts 60 jaar oud waren en vrij dun.

Die bomen zijn destijds dicht op elkaar geplant, zodat ze snel de hoogte in zouden groeien naar het licht. Het streven destijds was om een kathedraal zo hoog en groot mogelijk te bouwen, waarbij de kapconstructie een grote uitdaging was.

"De timmerlieden van de Notre Dame hadden enorm veel inzicht. De dunne eiken werden als puzzelstukjes in elkaar geschoven, waardoor niet zoveel gewicht op de muren kwam."

Zwembad op het dak?

De herbouw van de kathedraal zet aan tot wilde ideeën: een glazen dak of een zwembad op het dak. Van Welie denkt dat vanwege de regelgeving de kerk in oude staat hersteld moet worden.

Hoewel ze niet op een zwembad zit te wachten, ziet ze wel iets in het idee om een modern element toe te voegen. Door de eeuwen is telkens iets uit een andere stijl toegevoegd aan de iconische Notre Dame. "Het is een boek."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.