'Riskante relaties': schandaalroman over manipulatie en machtsmisbruik

Choderlos de Laclos, Riskante relaties (Arbeiderspers)

Riskante relaties is een studie van het kwaad. In zijn brieven spreekt de cynische Vicomte de Valmont met minachting over al zijn veroveringen tegen zijn bondgenoot in het kwaad Marguise de Merteuil die zo mogelijk nog amoreler en giftiger is. Hij is bezig met het verleiden van madame de Tourvel maar de zeer fatsoenlijke, vrome vrouw van de rechtbankvoorzitter blijkt geen makkelijke prooi. Al zijn listen moet hij uit de kast trekken, klaagt hij in zijn brieven aan zijn ex-geliefde De Merteuil, tot nu toe zonder resultaat.

De Merteuil stelt hem een gemakkelijker doelwit voor: Cécile Volanges. Het naïeve dweepzieke meisje moet beschadigd worden omdat ze gaat trouwen met comte de Gercourt, een ex van de markiezin, die voor de verandering eens door hém was gedumpt. Via Cécile wil ze zich op hem wreken. Valmont neemt de uitdaging aan en wint op beide fronten. Als hij eindelijk ook de stijve madame De Tourvel met talloze beloften van liefde en eeuwige trouw heeft veroverd, schrijft hij triomfantelijk aan de Markiezin: 'Het is zover, ze is overwonnen, die verwaande vrouw die durfde te denken dat ze mij kon weerstaan!'

Dan moet ze verstoten. Verdorven figuren zijn het. En toch leggen we het boek niet aan de kant. Want hoe subliem getuigt elke brief van erotische verleiding. Laclos doet een appèl op ons voyeurisme, op het genot van gemeen zijn, op onze nieuwsgierigheid naar lust, het bedrog en de leugens. De lezer verkneukelt zich om de naïviteit van hun slachtoffers. Al die valsigheid. Heerlijk zolang we zelf geen slachtoffer zijn. De brieven zijn staaltjes van schrijfkunst, ieder personage zijn eigen stijl. Dat Laclos het slecht met ze laat aflopen - ze sterven, vluchten, raken mismaakt - zou erop duiden dat hij zijn Liaisons dangereuses heeft geschreven als waarschuwing. Blijf bij ze uit de buurt. Tevergeefs vrees ik.

Ingrid Hoogervorst

Schrijfster Ingrid Hoogervorst studeerde Nederlands en Cultuurfilosofie en was van 1979 tot 1991 lerares Nederlands. Ze werkte als literair recensent voor De Limburger en later voor De Telegraaf, en schreef diverse romans waaronder Privédomein (2014) en Zeeschuim (2016). Als docent Proza en Essay is ze verbonden aan de Schrijvers Vakschool Amsterdam. Momenteel werkt ze aan haar zesde roman.

Margaret Atwood, Alias Grace (Prometheus)

Margaret Atwoods Alias Grace staat weer volop in de belangstelling door de Netflix serie. Het boek is een documentaire roman. Een genre dat de laatste jaren steeds populairder wordt. De auteur doet onderzoek naar een historische gebeurtenis, een moord of ander waar gebeurd verhaal, en verzint vervolgens een literaire setting, kent de personages gevoelens en gedachten toe en bedenkt dialogen.

Rebecca Solnit, De moeder aller vragen (Uitgeverij Podium)

De afgelopen 100 jaar zijn er kasten vol geschreven over ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en intussen zijn op veel maatschappelijke gebieden de verhoudingen gelijkgetrokken, maar niet in onze dagelijks omgang. In De moeder aller vragen laat de Amerikaanse essayiste Rebecca Solnit overtuigend zien hoe binnen het huwelijk en het werk, tijdens vergaderingen, bij sollicitaties, of in gewone, dagelijkse gesprekken vrouwen nog steeds monddood worden gemaakt.

Luister de Boekenrubriek terug