De keuken van Centraal Azië, wat houdt die in?

De Oeigoerse keuken

Alerk Ablikim is geboren in 1999 en kwam met zijn moeder als gevluchte Oeigoeren naar Nederland. "Oeigoeren kun je zien als een etnische groep, verwant aan de volken van Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië, met een taal die meer verwant is met het Turks dan met het Chinees. En kort gezegd wordt het ze door de Chinezen nogal lastig gemaakt; China probeert ze al jaren te laten assimileren en hun eigen cultuur op te geven. In het nieuwe grensgebied Xinjiang is de situatie van de Oeigoeren helemaal niet goed. Iedereen weet inmiddels wel van de heropvoedingskampen."

Het zijn vooral gerechten met lamsvlees vertelt Alerk. "Lamsvlees is wel echt typisch voor de Oeigoerse keuken. Dat heeft te maken met de grond; er zijn eigenlijk geen gerechten waar kaas en melk gebruikt worden, omdat het gebied ongeschikt is voor koeien. Het gebied leent zich goed voor schapen, maar niet voor koeien."

Een arbeidsintensieve keuken

Alerk vertelt over de kenmerkende gerechten van de Oeigoerse keuken: "Manta’s: een soort dumpling die je met dun of dik deeg kunt krijgen, gevuld met van alles, vlees, uien, pompoen. Verder zijn er diverse rijstgerechten. Polo is een soort Afghaanse pilav, met wortel, komijn en lamsvlees. Samsa is een soort samosa, maar dan anders gekruid dan de Indische, dus ook weer met bijvoorbeeld komijn.

Heel traditioneel is ‘legmen’: speciale zelfgemaakte noedels die op verschillende manieren verwerkt worden, zoals platslaan of in stukjes en verwerken of bakken in deeg. En niet te vergeten ‘gursnan’: een soort pizza, vleesbrood, maar ook makkelijk in een vegetarische variant te maken.

Het eten van de Oeigoeren was in de jaren ’90 eigenlijk heel populair in China en ook nu zie je vaak dat het Chinezen zijn die Oeigoers eten maken. Het is een arbeidsintensieve keuken, de noedels maak je met de hand, je moet ze strekken, je moet ze slaan... De keuken is zeker ook een manier om de Oeigoerse cultuur op een fijne manier over het voetlicht te brengen, en het definieert ook wie we zijn, we hebben onze eigen taal, er zijn Chinese invloeden maar het is niet Chinees."

Plov

Jan Jaap Meenderink biedt met een klein reisbureau reizen aan in Centraal Azië en bezoekt het gebied zelf jaarlijks. "Wat me zo bevalt aan het gebied van Centraal Azië is de ongrijpbare mentaliteit, zo anders, de zelfredzaamheid, zoals ze het voor zichzelf regelen. Het is uiteindelijk zoveel relaxter dan hier bij ons. Als er iets misgaat, dan is dat gewoon zo."

Heel bekend en bepalend is de Plov. Traditioneel een gerecht dat met de lunch gegeten wordt, maar ook tijdens bruiloften en feesten. Per regio of land verschilt de bereidingswijze, daarom zijn er verscheidene varianten op de Plov. Het gerecht kan worden bereid met bijvoorbeeld rundvlees, lamsvlees of kip. "In Oezbekistan zijn er ook Plov wedstrijden", vertelt Jan Jaap. "Naast Plov eet je 's avonds een paar shashlikjes met veel ui."