Filmregisseur Ineke Smits: 'Er is geen gruwelijkheid zonder schoonheid'

Abchazië

Door corona heeft de film lang moeten wachten op een tournee langs filmhuizen. Daardoor is de film nu te zien terwijl in Oekraïne een oorlog woedt die een aantal gelijkenissen vertoont met de strijd die heeft gewoed in Abchazië. Ineke Smits komt net terug uit Berlijn, waar ze haar film heeft vertoond aan een Oost-Europees publiek en merkte dat de oorlog in Oekraïne daar nog veel meer leeft dan hier. “Dat is eigenlijk ook logisch omdat Berlijn de eerste grote West-Europese stad is die het dichtstbij Oost-Europa ligt", vertelt ze in Kunststof.

“Heel kort door de bocht kun je zeggen dat Abchazië de Donbas van Georgië is.” In haar film zie je een land waar een vreselijke oorlog heeft gewoed, waar meer dan de helft van de bevolking is gevlucht of gedood. Officieel mag je Abchazië geen land noemen, er zijn wereldwijd maar een paar landen die het als zodanig erkennen, Rusland is er daar een van. Voor de rest van de wereld is Abchazië een bezet gebied.

Waar hoor je thuis?

In Little Man, Time and The Troubadour volgen we Sipa, een kunstenaar die met een uitklapbaar theater een poppenspel uitvoert over het verhaal van zijn vader, de kleine man uit de titel van de film. Die vader wilde ooit een brug slaan tussen de Georgiërs en de Abchazen, maar werd uiteindelijk door beide partijen als verrader gezien. Hij moest vluchten naar Moskou, maar wilde daar niet blijven. Met gevaar voor eigen leven ging hij terug naar Abchazië en ook Sipa de kunstenaar, zijn zoon, volgde hem ‘terug naar huis’. Een perfecte hoofdpersoon voor Ineke Smits als het gaat om het verbeelden van de vraag: wat is jouw land? Waar hoor je thuis?

“Ik wilde het niet hebben over grenzen, conflicten, politiek.” Daarom koos ze voor Abchazië omdat niemand iets weet over deze mensen en deze streek. En juist dan kun je focussen op de vraag waarom noemt iemand zijn land, zijn land?

In de film zien we verschillende mensen de voorstelling van Sipa bekijken, volgen we de mensen uit het publiek en horen we hun verhaal. Dit speelt zich af tegen het prachtige decor van vergane, kapotgeschoten glorie uit de Sovjettijd, toen Abchazië de Rivièra van de republiek was. We zien groepjes vakantiegangers flaneren langs boulevards met palmbomen. En we zien de dertig jaar geleden kapotgeschoten gebouwen waar de bomen en struiken dwars doorheen groeien en paarden grazen.

Oorlog heeft een bepaalde aantrekkingskracht op mensen

Inmiddels is Smits in de onderzoeksfase voor haar volgende documentaire die The Beauty of War moet gaan heten. "Een idiote titel" waar ze sinds de oorlog in Oekraïne ook gemengde gevoelens bij heeft. Oorlog heeft een bepaalde aantrekkingskracht op mensen: “Waarom willen mensen met de handen voor de ogen, toch door de spleetjes van hun vingers naar oorlog kijken?” Het gaat over het gevoel van broederschap. En het gevoel dat je leeft, wanneer je weet dat de dood nabij is.

Georgië en het zuiden van de Kaukasus is voor Smits een onuitputtelijke bron van inspiratie. Het is een gecondenseerde versie van de rest van de wereld. Maar The Beauty of War zal zich waarschijnlijk niet alleen in Georgië afspelen, ze wil een bredere blik houden: “Het wordt een tocht door de donkere krochten van de menselijke ziel”. Wat nu in Oekraïne gebeurt is verschrikkelijk en natuurlijk heeft ze overwogen om de titel te veranderen, maar dat doet ze niet. “Er is geen gruwelijkheid zonder schoonheid en die twee dingen vallen soms ook samen.”