'Het was geweldig geweest als Vlaanderen bij Nederland was gebleven'

Het beeld van een saaie negentiende eeuw klopt niet, vertelt Marita Mathijsen in Nooit Meer Slapen. In haar boek L - de lezer van de 19de eeuw brengt ze de ''spannende periode'' tot leven. ''Als je die eeuw goed kent, weet je dat er toen pas dingen begonnen te veranderen. Het is de tijd waarin de slavernij, de kinderarbeid en de doodstraf werden afgeschaft.''

Om de tijdsgeest van de negentiende eeuw te begrijpen, onderzoekt Mathijsen in haar boek de typische lezer uit die tijd. ''Je hebt de gemiddelde lezer van nu: die heeft waarschijnlijk een abonnement op de NRC, houdt bij wat in de top-10 van best gelezen boeken staat, loopt regelmatig de boekwinkel binnen om nieuwe boeken te kopen. Zo'n type wilde ik terugvinden in de negentiende eeuw.''

Nationalisme

Een van de grote thema's uit de negentiende eeuw is het nationalisme, ziet Mathijsen. Het is de tijd waarin Nederland, zoals we het nu kennen, gevormd werd. En waarin Vlaanderen voorgoed van de Belgen werd. Dat laatste is bijzonder jammer, stelt Mathijsen. ''Het zou toch geweldig zijn geweest als Vlaanderen bij Nederland was gebleven.'' Vlaanderen en niet Wallonië, benadrukt ze, want Wallonië had volgens haar wel naar Frankrijk gemogen.

Nadat Napoleons eenheidsdenken impopulair werd, wilden kleinere landen zelfstandig zijn en een eigen natie vormen, vertelt Mathijsen. Nederland was daar een van. ''Daar zijn al die kleine landen op ingesprongen. Dat bevorderde het nationale denken met gevolgen voor de literatuur en de dichtkunst; dat verschrikkelijke ophemelen van ons Vaderland.''

Stel dat Nederland bij Vlaanderen was geweest: ''Dat was een zegen geweest voor de literatuur, onze taal zou ook veel rijker zijn geweest. De Vlaamse schrijvers uit die tijd hadden zo hun eigen inbreng en hun taalvermogen. Het zou ook heel goed voor Brabant en Limburg zijn geweest, want dat gebied hing er altijd een klein beetje bij. De cultuur was er mee gewonnen.''