Wolkeriaanse thema's in De avond is ongemak van Marieke Lucas Rijneveld

Rijneveld debuteerde twee jaar geleden als Marieke Rijneveld met de dichtbundel Kalfsvlies. Ze kreeg hiervoor de C. Buddingh'-Prijs en volgens presentator Jellie Brouwer zou het zomaar kunnen dat ze met haar debuutroman ook weer in de prijzen valt: "Het is een ontzettend beklemmend boek. Het is weergaloos geschreven. Het staat bomvol met metaforen. Boordevol beeldspraak. Je Bijbelse achtergrond spat van iedere pagina af."

Rouwen om een dode broer

In De avond is ongemak overlijdt de broer van 10-jarige hoofdpersoon doordat hij op weg naar 'de overkant' in een wak schaatst. De dood van een broer is iets wat Marieke zelf meemaakte toen zij 3 jaar oud was: "Het heeft veel invloed gehad op mij, op mijn ontwikkeling. Ik wilde er al heel lang over schrijven. Ik heb er in Kalfsvlies twee gedichten over geschreven en dat vond ik heel lastig."

Zoeken naar de juiste vorm

"Ik moest echt een vorm vinden om te beschrijven hoe rouw in een gezin werkt, waarvan de oudste zoon ineens niet meer thuis komt. Dan moet je ook teruggaan naar je eigen rouw. Je kan zoiets natuurlijk beschrijven, maar dat maakt het nog geen roman. Nu heb ik het zo kunnen verweven dat het een mix is van fantasie en werkelijkheid. Daar was ik lange tijd naar op zoek." Wat hielp was het woord 'onverbiddelijk', dat ze van Wolkers had afgekeken: bij het schrijven van het boek stond dit met dikke stift naast het portret van haar grote voorbeeld op de muur gekalkt.

Roman en werkelijkheid

De debuutroman van Rijneveld is sterk verweven met haar eigen leven. Net als hoofdpersoon Jas deed zij toen ze 10 was een jaar lang haar jas niet meer uit. "Ik vond het een heel mooi gegeven om daar het verhaal mee op te bouwen. Daarom was het ook zo fijn om Jas woorden te geven, omdat ik helemaal in haar kon verdwijnen."

Obsessie met de dood

De kinderen in het boek doen hun best te begrijpen wat er precies is gebeurd: "Die obsessie met de dood wordt steeds groter. Ze willen de dood ontmoeten. Ze doden dieren om te zien wat er is gebeurd. Ik ben net als Jas." Misschien is dat ook de reden dat Rijneveld onlangs is begonnen met een cursus taxidermie (ontleden van dieren). "Het lijkt me heel interessant om dieren een nieuw soort leven te geven."

Fantasievriendje Lucas

In de roman zoeken de kinderen allemaal op hun eigen manier een uitweg voor hun rouw. Hoofdpersoon Jas schippert daarbij tussen de volwassenheid en de kindertijd. Doordat ook Rijneveld in haar jeugd lange tijd bezig was met rouwen, kon zij pas op latere leeftijd aandacht schenken aan haar genderidentiteit. "Het is niet zo dat ik denk Ik ben een jongen, meer dat ik me iets er tussenin voel. Ik neig meer naar het jongensachtige." Om die reden heeft ze aan haar nieuwe werk de naam van het fantasievriendje uit haar jeugd (Lucas) toegevoegd.

De jongen die werd gemist

Nadenken over haar genderidentiteit is iets van de laatste tijd: "Het is iets jongs nog. Zo’n gender-iets (transitie) is best wel ver vooruit. Daarom heb ik ook gekozen om het allebei te houden. Ik kan me helemaal Lucas noemen. Ik kan ook weer terug naar Marieke. En ik kan allebei behouden." Of ze een jongen wil zijn omdat er een oudste zoon in het gezin gemist werd? Juist dit is ze momenteel allemaal aan het uitzoeken. "Ik ben een beetje van Lucas gaan houden, maar ik wil Marieke ook niet kwijt." Even genoeg gerouwd misschien.

Terugluisteren

Luister hier het hele interview met Marieke Lucas Rijneveld in Kunststof terug.