Waarom Leen Schaap de verrotte brandweer-cultuur niet kon doorbreken

Verloren strijd

Toen Leen Schaap in 2016 door burgemeester Eberhard van der Laan werd aangesteld als brandweercommandant, leek het hem een geweldige uitdaging om de weerbarstige cultuur van racisme, seksisme en machtsmisbruik te doorbreken. Die strijd is verloren, betreurt Schaap in Nooit Meer Slapen. In zijn boek Brand in Amsterdam blikt hij terug op een roerige periode. Hoe kan een verrotte cultuur in een overheidsorganisatie ontstaan en waarom lukt het niet om die te doorbreken?

Aanvankelijk was Schaap na zijn vertrek klaar met de brandweer. In 2019 vertrok hij met ruzie bij de brandweer. ''Ik had er al alles over gezegd en was zeker niet van plan om een boek te schrijven. Maar toen kwam het moment dat de hele wereld zag hoe George Floyd onder de knie van een politieman verstikte. In die tijd was er veel sprake van geweld tegen zwarte mensen door de Amerikaanse politie. Dit zijn geen incidenten, maar schaduwkanten binnen overheidsorganisaties. Die schaduwkant heb ik bij de brandweer aan den lijve ondervonden.''

Dit zijn geen overheidsinstanties in derdewereldlanden, benadrukt de voormalig brandweercommandant. ''Het zijn beschaafde Westerse landen waar dit allemaal plaatsvindt. Met dit boek wil ik laten in de breedte de problemen laten zien en mensen ervan bewust maken.''

Burgmeester Halsema

In zijn tijd bij de brandweer stuitte hij tegen burgemeester Halsema, die van mening verschilde over de aanpak van problemen binnen de brandweer. ''Mijn voorgangers wilden verbinden, ik wilde juist begrenzen.'' De humor onder brandweermannen was in zijn optiek vaak grensoverschrijdend. ''Brandweermannen hebben een soort Amsterdamse humor, waar ik soms ook om moest lachen. Maar racistische of seksistische grappen passen niet bij een overheidsorganisatie. Burgemeester Halsema vond dat ook erg, maar zag het allemaal wat lichter. Evident is dat de cultuur van pesten bestaat binnen de brandweer en ook slachtoffers maakt.''

Oplossing

Een verrotte cultuur kan je oplossen door moedig leiderschap te vertonen, vervolgt Schaap. ''Je moet iets willen doen en vervolgens ook kunnen doen. Dat betekent dat je afspraken moet nakomen en handhaven.'' Minstens zo belangrijk is de werving en selectie, benadrukt Schaap. ''Kijk goed naar welk soort mensen je wil binnenhalen. Ik kwam in een situatie terecht waarin heel veel brandweermannen familie van elkaar waren. Dat is incestueus en moet je niet willen. Maar het allerbelangrijkste is de steun van degenen die daarover gaan.''

Alles van Nooit Meer Slapen terugluisteren?

Terugluisteren kan via jouw favoriete podcastapp, of in NPO Luister. Nooit Meer Slapen is hét cultuurprogramma van de VPRO. Elke maandag- tot en met vrijdagnacht tussen 00.00 en 01.00 uur hoor je een diepgravend gesprek over cultuur, literatuur, film, muziek, theater of kunst.