Een indrukwekkend (zelf)portret in Harnas van Hansaplast

Charlotte Mutsaers, Harnas van Hansaplast. Das Mag

In Harnas van Hansaplast portretteert Charlotte Mutsaers haar vereenzaamde broer Barend die in 2001 in bed werd gevonden, 51 jaar oud, omringd door grote stapels porno. Na zijn overlijden moet ze samen met haar zuster zijn huis leegruimen, het ouderlijk huis aan de Nieuwe Gracht in Utrecht waar ze alledrie zijn opgegroeid en Barend na de dood van de ouders is blijven wonen. Ze treft een volledige chaos aan: eindeloos veel porno, tientallen boekjes waarin haar broer elke genuttigde maaltijd opschreef, en een mannetje van Hansaplast, met daaronder een aangrijpende tekst: ‘IK.’

De roman beschrijft de twee maanden waarin ze het karwei moeten klaren. Tijdens de zoektocht ontvouwt zich een indrukwekkend zelfportret. Dat autobiografische aspect zal de reden zijn geweest dat het schrijven lang op zich heeft laten wachten, zoals ze in de inleiding schrijft. “Dan zat ik met gebalde vuist te tieren achter mijn laptop. Liegbeest dat je was, weerzinwekkende rukker die niet te beroerd was om zichzelf dood te masturberen. Die zijn hele gebit naar de vaantjes heeft geholpen. Die boeken stal bij de vleet en liefst van kleine boekhandels. Die met ontblote lul de voyeur stond uit te hangen op het dak van onze ouderlijke woning. Die pijltjes wierp in het bloemetjesbehang van onze kinderkamer zodat het tengelgaas er dwars doorheen kwam steken. Die van datzelfde behang mijn affiches van Brigitte Bardot heeft afgescheurd om er zijn kont mee af te vegen. Die de gouden wijzers van mijn Neuchâtel-klok heeft geknakt om ze aan een zigeuner te verkopen. Die in afgrijselijke Amerikaanse bloesjes rondliep met prints van vlaggen, palmen en sigarettenmerken. Die al mijn Kuifjes heeft verpatst, onze kat heeft mishandeld en mijn opwindbeesten heeft vernield. Die kilo’s familiezilver heeft gejat en te gelde gemaakt. Die bij de geringste tegenwerking een driftbui kreeg, in katzwijm viel of dreigde met zelfmoord. Rotzak die je was, rot op. Waarom zou ik me voor zo’n Kleingeist uit gaan sloven; ik houd toch van grandeur?’

Eigenlijk weet de lezer hiermee alles al over Barend, die nog jong leed aan tandrot en weigerde naar de tandarts te gaan.: ‘Dat is de pest aan een verwaarloosd gebit, schrijft zijn zus, ‘het bijt terug.’ Dit zijn de typische taalgrapjes die Mutsaers boeken zo leuk maken om te lezen. Barend had zich verschanst in het ouderlijk huis en liet de laatste jaren niemand meer toe. Een kluizenaar die te slim en te onaangepast was voor deze wereld, schrijft ze. Hoe kan een leven dat net zo startte als het hare, zo uit de hand lopen en uitdraaien op deze peilloze eenzaamheid en menselijke ellende?

Mutsaers blikt terug op hun gefortuneerde jeugd in de Utrechtse binnenstad, in een gezin waar de Franse keuken in hoog aanzien stond en geld genoeg was om de drie kinderen alle mogelijkheden te bieden zich te ontplooien. Een strenge, soms kille opvoeding, knuffelen was er niet bij (gold dat niet voor 90% van alle gezinnen in die naoorlogse jaren?). Ze dicht haar ondoorgrondelijke broer een hang naar het sublieme toe, een verlangen om iets uitzonderlijks van het leven te maken, net als zij. Broer en zus. Producten van die merkwaardige opvoeding die hen tot zonderlingen maakte. In zijn weigering mee te doen met de middelmaat, zich aan te passen aan de buitenwereld beleed Barend eigenlijk hun opvoeding het meest consequent, hij maakte zijn afzondering tot de kern van zijn bestaan, dat niet anders had kunnen aflopen dan met deze tragisch dood.

Ingrid Hoogervorst

Deze week is de beurt aan Ingrid Hoogervorst. Schrijfster Ingrid Hoogervorst studeerde Nederlands en Cultuurfilosofie en was van 1979 tot 1991 lerares Nederlands. Ze was recensent voor De Limburger en later voor De Telegraaf, werkte als literatuurcriticus in diverse jury’s en is tegenwoordig is ook docent Proza en Essay verbonden aan de Schrijvers Vakschool Amsterdam

Alex Boogers, Onder een hemel van sproeten. Podium

Onder een hemel van sproeten, een ijzersterke titel voor een ijzersterke roman van Vlaamse auteur Alex Boogers. Zijn personages groeien op in een troosteloze achterstandswijk, worden mikpunt van racisme, discriminatie en seksuele agressie en zoeken naar vergelding. Vertrouwde thematiek voor zijn vaste lezers.

Rinske Hillen, Houtrot. Uitgeverij Querido

Houtrot is een debuutroman van Rinske Hillen, een klassiek familiedrama opgebouwd rondom een vervallen grachtenhuis dat dreigt te bezwijken onder ouderdom, schuldenlast en een familievloek.

Luister de Boekenrubriek terug