Paul de Munnik: 'Bram Vermeulen was één van de grootste liedschrijvers'

“Bram was één van de grootste liedschrijvers en zangers die het Nederlandse cabaret heeft voortgebracht”, vindt De Munnik. Vermeulen was een tijd de mentor van De Munnik en daar kijkt hij met een grote glimlach op terug. “Wat was Bram niet? Hij was ook nog schilder en enthousiasmeur.”

Het muzikale zat er bij Vermeulen altijd al in. Volgens Enschedé, manager van Neerlands Hoop waar Vermeulen een duo vormde met Freek de Jonge, was hij de muzikale aanjager van de twee. “Freek had natuurlijk ook wel iets met muziek. Maar Bram die speelde zelf op de piano, zo heb ik hem leren kennen. Hij speelde daar boogiewoogie nummertjes en in die lijn is hij daarmee doorgegaan.”

Schrijven als therapie

Deze maand komt het dagboek van Vermeulen uit, ‘Het Eeuwig Jongenshart’, naar het gelijknamige lied van Vermeulen. De dochters van Vermeulen wisten van het bestaan van zijn dagboeken, maar hij had een nogal onleesbaar handschrift, dus je moet er wel je best voor doen om het te kunnen lezen. “Het schrijven was eigenlijk een ritueel dat hij elke dag uitvoerde”, zegt dochter Tamara. “Die boekjes lagen overal en daar las ik dan af en toe een beetje in maar dat beklijfde toen nog niet zo, behalve als het over mezelf ging.” Uiteindelijk heeft Vermeulen 67 boekjes volgeschreven.

De eerste scène in het dagboek gaat over zijn dochters. Tamara vond dat wel pittig. “Bram en Titia, mijn moeder, waren net gescheiden en hij is op dat moment als een soort therapie begonnen met het schrijven van een dagboek.” Dat is precies op het moment van de scheiding. “Toen ik dat eerste hoofdstuk las, kon ik alleen maar huilen. Want je zat echt in zijn hoofd”, geeft ze aan. Door het lezen van het dagboek besefte ze dat Bram destijds heel erg veel van z’n dochters hield en dat hij ze miste als hij ze niet zag. “Terwijl als je zo klein bent, je je vooral verlaten en alleen voelt”, zegt Tamara.

Wat dochter Katarina opviel in het begin van het boek, is dat Bram behoorlijk in paniek is. “Dat heb ik nooit meegekregen. Hij ging weg bij z’n vrouw waar hij 20 jaar bij was geweest. Hij werd erg verliefd op Shireen (Strooker), waar hij net zolang mee is geweest. En ik vond het goed om te lezen dat het hem wel wat deed”, legt ze uit. Voor hen was het destijds de vader die weg was gegaan en die het ook weleens verzaakte als hij z’n dochters op zou komen halen.

Inspirator

Volgens Katarina was Bram een echte inspirator. Hij dacht altijd dingen die net niet voor de hand lagen en uitte ze vervolgens ook. Als Katarina destijds vond dat de wereld verschrikkelijk was, wist Vermeulen haar altijd twee vragen te stellen waarom dat niet zo was. “Ik had daarna weer zin om dingen te doen en te ondernemen”, zegt ze.

Er gebeurde veel in het leven van Vermeulen. Zijn eigen scheiding, maar ook de scheiding van het cabaretduo met Freek de Jonge. Uiteindelijk wordt hij door Boudewijn de Groot op het juiste spoor gezet en valt alles op z’n plek. Je ziet dat bijvoorbeeld aan het nummer ‘Verlangen’. Het nummer is volgens Tamara een pakketje emotie. “Hij kan zo goed verwoorden dat je je verleden altijd bij je draagt en dat het moeilijk is om er los van te komen. Overal waar je komt, zit een deel.” Voor Tamara was het ook mooi dat de situatie van de gescheiden ouders in het lied terugkomt: “Hij hield ook heel veel van mama, maar ook heel veel van Shireen en ik vind het zo mooi hoe hij daar de liefde omschrijft.” Enschedé vertelt dat Vermeulen zich als artiest in dit nummer vond. “Vanaf het begin had hij de erkenning dat dit een belangrijk stuk is.”

Vermeulen was altijd op zoek naar wat hij moet doen als artiest, hij was daar erg onzeker over. Hij schreef daar destijds een gedicht over met de zin: ‘Alles wat ik kan, kan ik alleen omdat ik denk dat ik het kan.’ De Munnik vond het gedicht zo mooi dat hij er muziek onder heeft gezet. Het zegt volgens hem dat als je zelf gelooft dat je het kan, je het daadwerkelijk kan. “Laten we uitgaan van wie je bent, wat je zelf meeneemt en daar je materiaal en leven van maken”, vertelt De Munnik.

En dat heeft hem aan het begin van zijn carrière geholpen: “Het was een soort eigenwijsheid. Je moest niet proberen te kopiëren. Ik was eigenlijk een kopie van Bram toen ik naar de theaterschool ging. Ze zeiden toen ook dat ik geen Bram meer mocht zingen omdat ik er te erg op leek. En toen ik in het 3e jaar zat, zei de directeur dat ik met Bram moest gaan werken. En dat heeft ontzettend goed gewerkt omdat Bram al mijn trucs doorzag.”

In zijn dagboek schrijft Vermeulen over De Munnik: "Hij maakt alle kleinkunst-engig-heden waar ik bang voor was. Het durven met niks. Overgangen, prietpraat en vormvaagheid die de aanwezige inhoud te niet doet." De Munnik heeft het boek nog niet gelezen maar is het er wel mee eens. “Dat is precies wat hij me heeft geleerd. Al die overgangen die je probeert te maken, alle excuses die je bedenkt, als je die nou weglaat, laten we daar nou beginnen.”

De opvolger van Vermeulen

Bram zag Paul de Munnik als een soort opvolger, dat heeft hij ooit tegen Katarina gezegd. “Hij heeft ooit tegen mij gezegd dat hij na De Nacht Van Het Cabaret het gevoel had dat hij het stokje doorgaf aan Paul.” Bram was volgens De Munnik die avond ontzettend op dreef en enthousiasmeerde iedereen.

Bram en Paul hebben die avond op twee piano’s samen het nummer ‘Rode Wijn’ van Bram gespeeld. Voor Paul was het heel bijzonder om eindelijk met Bram zelf op het podium te staan. “En blijkbaar voor Bram dus ook”, reageert De Munnik. De uitspraak is volgens hem niet helemaal waar, maar het is wel een grote eer.

Wat maakt een lied van Bram echt Bram?

De Munnik zegt dat de eenvoud van de woorden van Vermeulen hem altijd echt raken. “Het zijn geen moeilijke woorden, het is geen poëzie. De gedachte komt recht naar binnen, juist omdat je het zo makkelijk tot je kan nemen.” Het is volgens hem poëzie met hele gewone woorden.

Het doel van Vermeulen was ook dat liederen zo hard kunnen binnenkomen, vertelt Tamara. “Hij wilde een ervaring laten voelen. In zijn dagboek zei hij dat hij pakketjes emoties maakt. Dan hoef je het niet zelf mee te maken, maar je kan het wel ervaren.” Volgens Tamara was hij daar wel echt meester in. Als ze vroeger andere Nederlandstalige muziek hoorde dan wist ze niet altijd waar het over ging. Bij Bram vond ze dat het echt altijd ergens over ging. “Ik dacht echt: dit raakt me. Hoe kan het dat andere mensen het niet zien of dat het hen niet raakt? Ik heb me er eigenlijk altijd over verbaasd.”

Groots in Vlaanderen

In de jaren ‘90 was Bram in Vlaanderen een grootheid, in Nederland is dat achtergebleven. Enschedé geeft aan dat het merkwaardig is, maar dat het met de geschiedenis van Neerlands Hoop te maken heeft. “Toen Neerlands Hoop uit elkaar ging, ging Freek er als een speer vandoor. De sterren van de hemel speelde hij en de zalen zaten vol.”

Het cabaretduo had destijds ook succes in Vlaanderen, maar dat liep daar vanaf het begin al anders. Enschedé: “Vlaanderen heeft een liedcultuur. In Nederland is die veel zwakker. In Nederland ging het vooral over conférences en lachen, in Vlaanderen zagen ze dat heel anders. Dus toen Bram solo ging had hij in Vlaanderen onmiddellijk waardering en succes.” Dat zijn succes in Nederland achterbleef, deed hem volgens Katarina wel wat. “Alleen was hij ook zo van: in Vlaanderen begrijpen ze me wel dus ga ik gewoon daarheen. Klaar.”

De leer van Bram Vermeulen

Vermeulen was niet alleen vader van Tamara en Katarina, hij heeft hen ook veel geleerd. Katarina is in de voetsporen van haar vader getreden, ze treedt ook op. “Ik kreeg vroeger heel veel ongevraagd advies als dochter. Hij had wel door dat ik kon zingen." Hij vertelde haar dan: “Het gaat erom wat je wil zeggen en zeg je dat ook in een lied? Het gaat niet om de zanger of om de band, het gaat over wat je de zaal wil vertellen en of dat overkomt." Zo mocht ze van hem tussendoor ook geen snikjes in haar liederen doen, dat strafte Bram genadeloos af.

Door het lezen van het dagboek heeft dochter Tamara nog meer respect voor haar vader gekregen. “Hij bleef altijd maar doorgaan, tegenslag op tegenslag. Hij ging erdoorheen en gaf nooit op.”

De 75ste geboortedag van Bram Vermeulen wordt gevierd met voorstellingen in Heiloo en Amsterdam, waar een keur aan Nederlandse en Vlaamse artiesten zijn werk gaan uitvoeren. En op 12 oktober moet de keuze uit zijn dagboeken in de boekwinkels liggen.