'In Extremis': over veerkracht, overlevingsdrift én sterven

Tim Parks, In Extremis (De Arbeiderspers)

Tim Parks is een in Italië wonende Engelse schrijver die zich de laatste jaren in literaire essays voor de NY Review of Books uitsprak over de betekenis en toekomst van de roman. In een interview beweerde Parks dat het in de literatuur niet draait om het onderscheid tussen fictie en non-fictie.

Waar of niet waar, dat is niet de vraag. Op Facebook. In romans. In inkt of pixels liegen we ons leven bij elkaar. Het wordt interessant, zei Parks, als we proberen dat niet te doen. Het gaat om het verschil tussen eerlijk en oneerlijk schrijven. Oneerlijk schrijven is een spel. Bij eerlijk schrijven staat er wat op het spel.

Nieuwe liefde

In zijn nieuwste roman In Extremis brengt hij deze uitspraak in praktijk. Zijn tragi-komische romans gaan over veerkracht en overlevingsdrift en in deze roman schetst hij een en indringend (zelf)portret van een man van over de zestig, die zijn prostaatklachten en chronische pijn in zijn onderbuik achter zich liet na het beëindigen van zijn 30-jaar durende huwelijk. Een nieuwe liefde vindt bij een veel jongere vrouw, maar aan het twijfelen raakt als zijn moeder sterft.

De roman opent als verteller Thomas, een taalkundige op een congres van fysiotherapeuten zijn medische succesverhaal vertelt en plotseling het bericht krijgt zo spoedig mogelijk naar Londen af te reizen vanwege de naderende dood van zijn moeder. Het vormt de opmaat van een dolle rit tussen Europese vliegvelden en de straten van een nieuwbouwwijk in Zuid Londen, tussen mails, sms-berichten en internationale telefoontjes.

Afscheid

Thomas weet dat er iets is dat hij aan zijn moeder moet vertellen voor ze sterft. Maar zal hij haar op tijd bereiken? En heeft hij de moed om te zeggen wat hij eerder niet kon? Zijn telefoon trilt, zijn hersenen maken overuren. Als hij na veel vallen en opstaan toch nog op het nippertje het hospice in Londen bereikt om afscheid te nemen van zijn stervende moeder, slaat de twijfel toe.

Hij kampt met schuldgevoelens naar zijn vier kinderen, voelt gêne tegenover zijn zuster en broer, schaamt zich tegenover zijn moeder. Hij blijkt toch de brave zoon van de dominee, vrucht van een strenge ethische opvoeding. Wil ik echt van mijn vrouw af? Is de keuze voor mijn veel jongere Spaanse minnares de juiste? Waarom is hij niet net als zijn oude, beste vriend David op het honk gebleven bij zijn echtgenoot, ondanks alle liefdesaffaires.

Eenmaal gezeten aan haar bed ontbreekt hem de moed, en vraagt hij zich wanhopig af of hij wel het juiste pad heeft bewandeld. De sympathieke maar onhandige verteller raakt in een zenuwcrisis en hij kan zijn aandacht niet houden bij de ernst van wat er staat te gebeuren. Overal liggen sociale boobytraps van familieleden, oude vrienden, uitnodigingen, verplichtingen.

Hij beweegt zich jachtig door de dagen, maar kan in feite geen stap zetten. Waarom is hij zo volslagen verward en verlamd? De schrijver maakt ons ook deelgenoot van de tergende fysieke problemen van zijn totaal verzenuwde hoofdpersoon wiens urineproblemen weer opspelen.

Parks onderzoekt hoezeer onze identiteit haar wortels vindt in onze familiegeschiedenis. Zijn we ooit in staat echt te veranderen? In Extremis is alles voltrekt zich op het nippertje. Bijzonder geestig. En eerlijk. Wie Parks na zijn weergaloze boek Leer ons stil te zitten heeft gevolgd, weet dat de auteur hiermee een ontluisterend zelfportret neerzet.

Ingrid Hoogervorst

Schrijfster Ingrid Hoogervorst studeerde Nederlands en Cultuurfilosofie en was van 1979 tot 1991 lerares Nederlands. Ze was recensent voor De Limburger en later voor De Telegraaf, werkte als literatuurcriticus in diverse jury’s en is tegenwoordig is ook docent Proza en Essay verbonden aan de Schrijvers Vakschool Amsterdam.

Matthew Weiner, Heather, volmaakt (De Bezige Bij)

Heather, volmaakt is de gedurfde debuutroman van de Amerikaanse auteur Matthew Weiner, schrijver en producer van series als Mad Men en The Sopranos.

Jan Cremer, Sirenen (De Bezige Bij)

Jan Cremer moest nu eens een liefdesverhaal te schrijven vond zijn uitgeverij. Nou, dat zit niet in mijn palet, zei Jan. Maar toch. Er lag een pak brieven van zijn vroegere liefde Loesje Hamel, hartstochtelijke liefdesbrieven. Sommige had hij nooit geopend. De schrijver maakte er een boek van door de brieven van zijn in 1974 vroegtijdig overleden sirene van historische achtergrond en commentaar te voorzien.

Luister de Boekenrubriek terug: