Hella Haasse had 'te veel fantasie'

Volgens Truijens is een plek tussen Vondel en Hooft 'zeer verdiend'. "Zij is tijdens haar leven al overladen met eerbewijzen. En terecht. Deze kan er postuum nog heel goed bij."

Een vijf voor schoolopstellen

Truijens begint binnenkort aan het schrijven van haar biografie. Wat ze het leukste vond aan de research waren de kinderschriftjes van Hella Haasse met verhalen en dagboekachtige aantekeningen. "Ze heeft altijd geschreven. Ze zat als kind altijd in die schriftjes te krabbelen en soms was het min of meer fictie, maar er zitten ook gewoon schoolopstelletjes bij." Truijens kan daaraan al zien dat Haasse talent had, maar de leraar van Haasse zag dat niet: "Er staat heel vaak een 5 of een 4 of 'te veel fantasie' of taalfouten".

Nooit 'een van de jongens'

Naar aanleiding van een interview van Adriaan van Dis met Haasse, gaat Truijens in op de vraag waarom Haasse nooit 'een van de jongens' was. Waarom heeft zij altijd een andere positie gehad in de Nederlandse literatuur dan de 'boze jongens' Reve, Hermans en Mulisch? "Ze waren allemaal net wat jonger en het had denk ik ook wel met haar vrouw-zijn te maken. Haasse werd al heel vroeg geïnterviewd voor de Margriet en de Libelle: Hoe combineert u dat nou, twee kinderen?". Volgens schrijfster Nelleke Noordervliet, die ook aan tafel zit, ging Haasse ook altijd nadrukkelijk haar eigen gang.

Groot historisch besef

Haasse had volgens Truijens een groot historisch besef, wat al tot uitdrukking kwam in haar debuut Oeroeg. "In welke eeuw het ook speelt, ze heeft altijd eigen problematiek erin geprojecteerd. Dat doen schrijvers natuurlijk altijd." Toch gaat ze voor haar biografie niet checken wat er precies autobiografisch is en wat er uit het leven van Haasse in Oeroeg en Heren van de thee terecht is gekomen. "Ik ga niet een lijstje afvinken. Ik wil de persoon leren kennen uit wie dat werk is voortgekomen."

'Nooit zal een ander onze brieven lezen'

Truijens mocht als een van de eersten de brieven van Haasse inzien. Ook de liefdesbrieven aan haar man Jan van Lelyveld, die nooit voor publicatie bestemd waren: Nooit zal een ander onze brieven lezen. Ze zijn alleen voor jou. Ze was blij dat de dochters van Haasse hiervoor toestemming gaven. "Op die manier kom je heel dichtbij iemand."

Haasse had volgens Truijens een bepaald personage gecreëerd in de media. "Een ontzettend leuk, vriendelijk, open en toegankelijk iemand. Maar dat was een deel van haar. Er is ook nog wel een heel andere Hella: een teruggetrokken, in haar hoofd levende persoon."

Haasse voor beginners

Haasse heeft veel geschreven, maar wie begint aan haar werk kan volgens Truijens het beste beginnen met Zwanen schieten, Sleuteloog of Een gevaarlijke verhouding of Daal- en Bergse brieven. Nelleke Noordervliet voegt daar nog Een nieuwer testament aan toe. Misschien niet het meest toegankelijke boek, maar wel de favoriet van Haasse zelf.

Voor wie meer over Haasse wil weten is er de website van het Letterkundig Museum of de DBNL, de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren.