Hoe Baldwin in 1963 #BlackLivesMatter voorspelde

Toen James Baldwin in 1963 zijn essaybundel The Fire Next Time uitbracht, leek hij te voorvoelen dat Amerika een historisch jaar tegemoet ging. Bij de March on Washington in augustus eiste een kwart miljoen demonstranten aandacht voor de ongelijkheid van de zwarte bevolking, Martin Luther King Jr. hield zijn beroemde “I Have a Dream”-speech, en in november werd president John F. Kennedy doodgeschoten.

Een jaar vol hoop en wanhoop dus – en dezelfde emoties lees je terug in Baldwins boek, dat een scherpe analyse geeft van de verdeeldheid van wit en zwart Amerika. Baldwin verwijt zijn witte landgenoten dat ze “niet weten, en niet willen weten” over de vernietiging die ze onder de zwarte bevolking hebben gezaaid. De Amerikaanse droom lijkt hij af te doen als een kinderachtig sprookje: “De zwarte Amerikaan heeft het grote voordeel nooit geloofd te hebben in die verzameling mythen waar witte Amerikanen zich aan vastklampen: dat hun voorvaderen allemaal vrijheidslievende helden waren, dat zij zijn geboren in het grootste land dat de wereld ooit heeft aanschouwd. De neiging is zelfs geweest om witte mensen te verontschuldigen als zijnde de enigszins krankzinnige slachtoffers van hun eigen hersenspoeling.”

En toch, Baldwin beseft ook dat een vleugje van dat krankzinnige geloof in de Amerikaanse idealen de enige uitweg biedt uit wat hij de raciale nachtmerrie noemt. Bijna tegen beter weten in doet hij een bijkans Pascaliaanse poging om zichzelf naar enig optimisme toe te redeneren. “Ik denk dat we moeten geloven dat het mogelijk is”, schrijft hij over de kansen op een rechtvaardige versie van The American Dream voor zowel de zwarte als de witte Amerikaan. In het eerste essay uit de bundel, een brief aan zijn veertienjarige neefje, drukt hij de jongen op het hart hetzelfde te doen: “Dit is jouw huis, mijn vriend, zorg dat je er niet uit verdreven wordt. Geweldige mannen hebben geweldige dingen gedaan in dit land, en zullen dat opnieuw doen, en wij kunnen ervoor zorgen dat Amerika zal zijn zoals het moet worden.” Zelf zou Baldwin Amerika overigens uiteindelijk verruilen voor Frankrijk, waar hij in het romantische Provençaalse dorpje Saint-Paul-de-Vence de laatste zeventien jaar van zijn leven sleet.

Schrijver en essayist Stephan Sanders, journalist Harriet Duurvoort, en hoofdredacteur van de Groene Amsterdammer Xandra Schutte bespreken The Fire Next Time van James Baldwin. Zondag 5 augustus om 10:15 uur in OVT.

Tekst: Julie Blussé

Podcastserie Modern Man

Kijk op onze website voor de podcast. Meer OVT? Volg ons op Facebook en Twitter.