Indrukwekkend en alarmerend denkwerk in 'Een Amerikaanse oorlog'

Omar El Akkad, Een Amerikaanse oorlog. Vertaling Regina Willemse. De Geus

De landkaartjes deden ’t hem. Deze zomer neusde ik in een streng-literaire boekhandel in New Haven, Connecticut, en in de uitgestalde nieuwe fictie-oogst was het eerste wat mijn aandacht trok die intrigerende, want uit ongebruikelijke elementen bestaande combinatie van de titel American War op de voorkant van het boek, de genrevermelding ‘a Novel’ daaronder en weer daaronder de Arabische auteursnaam: Omar El Akkadi. Binnenin waren twee landkaartjes opgenomen, beide gedateerd ‘circa 2075’. De eerste kaart toonde de Verenigde Staten, dat vergeleken met de huidige omvang danig afgeslankt bleek in die nabije toekomst. Een groot deel van het land was aan de zee prijsgegeven, een ander deel heette opeens ‘Mexicaans protectoraat’, grenzend aan Mexico. De tweede kaart toonde een klein, grijs gearceerd stukje van die toekomstige Verenigde Staten, getiteld ‘De Vrije Zuidelijke Staat’. De associatie hierdoor werd meteen duidelijk: American War als politieke dystopie. Ik was meteen verkocht.

Inmiddels, verrassend snel, is deze in het voorjaar van 2017 verschenen debuutroman in het Nederlands vertaald. Vanwege het hoogst actuele karakter ervan begrijp ik dat tempo. Ook al speelt Een Amerikaanse oorlog in de nabije toekomst - de gebeurtenissen tijdens de ‘Tweede Amerikaanse Burgeroorlog’ (2074-2095) waarover in een historische terugblik in het begin van de 22ste eeuw door een stervende historicus verteld wordt – in feite gaat deze dystopie over ónze wereld. Het is niet moeilijk om in het verhaal van de tomboy Sarat Chestnut (die zes jaar oud is als de burgeroorlog uitbreekt, met wat resterende gezinsleden in een vluchtelingenkamp op de grens van Louisiana en Tennessee terechtkomt, daar door een charismatische man gerekruteerd wordt voor de Zuidelijke zaak, op twaalfjarige leeftijd zo geradicaliseerd is dat ze een geslaagde moordaanslag pleegt op een Noordelijke bevelhebber, om na haar arrestatie opgeborgen te worden in een drijvende gevangenis, waarna ze door een buitenlandse agent nóg eens gerekruteerd wordt, voor iets veel ergers) te zien dat de in Caïro geboren, in Amerika wonende journalist Omar El Akkad (1982) in zijn roman de problematiek van het huidige Midden-Oosten getransponeerd heeft naar zijn nieuwe land. Met alle drones, zelfmoordaanslagen, martelingen, biologische wapens en buitenlandse staten (hier een pan-Arabisch rijk dat Amerika verdeeld en dus zwak wil houden) die zich ongezien en vanuit hun eigen belang in dit krachtenveld mengen, van dien. Op die manier wil hij de ramp daar invoelbaar maken.

Zoiets valt of staat natuurlijk bij de mate van aannemelijkheid van dit in de nabije toekomst gesitueerde draaiboek. Dat realiseert hij slim door Amerika dan getroffen te laten zijn door ‘global warming’: Florida is verzwolgen door het water, Louisiana ook al voor een deel, drones zijn op drift geraakt en maken slachtoffers – dat kàn. In dat apocalyptische decor vlucht Sarat. De Zuidelijke Staat weigert het verbod op fossiele brandstof te honoreren en dat leidt tot die oorlog. En later tot een immense genocide: 110 miljoen doden door een biologisch wapen. Een Amerikaanse oorlog wordt vrij schematisch verteld, de dialogen zijn kinderlijk, maar dat valt in het niet bij het indrukwekkende en alarmerende denkwerk dat deze daardoor na lezing fors beklijvende roman schraagt.

Jeroen Vullings

Jeroen Vullings werkt voor Vrij Nederland, als redacteur en literair criticus. Eerder werkte Jeroen onder meer voor de Belgische krant De Standaard, de NPS en de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam. Hij studeerde Neerlandistiek aan de Universiteit van Amsterdam en publiceerde de essaybundel ‘Meegelokt naar een drassig veldje. Literatuur in verandering’. Momenteel is Jeroen bezig met de biografie van H.J.A. Hofland. De volgende boeken heeft hij besproken.

Odd Arne Westad, De Koude Oorlog. Een wereldgeschiedenis. Vertaling Annemie de Vries, Ineke van den Elskamp en Joost Mulder. Het Spectrum

De Koude Oorlog begon niet zoals gevoeglijk wordt aangenomen vlak na de Tweede Wereldoorlog, beweert de Noor Odd Arne Westad, hoogleraar geschiedenis aan Harvard, in zijn studie De Koude Oorlog. Eind negentiende eeuw begon de strijd tussen de twee blokken al, respectievelijk de Verenigde Staten en (tsaristisch) Rusland. Die voorgeschiedenis is een van de verrassingen die deze historicus biedt in zijn geschiedschrijving van de Koude Oorlog. De andere is dat hij aantoont hoe funest het wegvallen van de Sovjet-vijand voor het Westen heeft uitgepakt. Nog steeds voelen we de gevolgen van de Koude Oorlog, beweert Westad: in de afbrokkeling van de verzorgingsstaat, de opkomst van het populisme (ten gevolge van de open grenzen-politiek), in de economie die draait op geleend geld. En meer. Stabiel was de Koude Oorlog-periode niet, denk alleen al aan al die bloederige conflicten buiten Europa, bovendien was het gevaar van een nucleaire escalatie niet denkbeeldig. Maar de Koude Oorlog had ook zijn goede kanten, toont Westad aan.

Jean-Yves Ferri en Didier Conrad, Asterix en de race door de laars, Frits van der Heide. Vertaling Les Editions Albert René

Asterix en de race door de laars (in het Frans: Astérix et la Transitalique) is het zevenendertigste album uit de stripreeks Asterix. Het is alweer het derde album geschreven en getekend door de nieuwe auteurs, scenarist Ferri en tekenaar Conrad. Er is dus leven voor Asterix na de dood van de oorspronkelijke scheppers Goscinny en Uderzo. Het verhaal: de orgie-minnende Romeinse senator Lactus Bifidus, die verantwoordelijk is voor het onderhoud van de Romeinse infrastructuur, wordt in de Senaat aangesproken op zijn falen. Hij schrikt wakker en roept uit dat hij een race door de hele laars zal organiseren. Caesar komt daarop bij hem langs, om eventjes duidelijk te maken dat er een Romein moet winnen. Dat is dan weer buiten Obelix gerekend die op een markt in Armorica een handlezing laat doen en te horen krijgt dat hij kampioen op een gevleugelde wagen zal worden. Zo begint het. Uiteraard doen Asterix en Obelix mee aan de Transitalia, een wedstrijd door de provincies van Italië. Gelukkig doen ook oude bekenden als de zeeschuimers Roodbaard en Baba mee. Tevens komen we Berlusconi tegen. Dat kan allemaal in Asterix, nog steeds.

Luister de Boekenrubriek terug