Feit of fabel? Een oud-Hollands spelletje zette kinderen onder stroom

Haring mag alleen Hollandse Nieuwe heten als die in de Noordzee is gevangen

FABEL. De naam ‘Hollandse Nieuwe’ heeft niks te maken met de plek waar de vis gevangen wordt. Sterker nog; sinds eind jaren ’70 - toen het grootste deel van de Noordzee was leeggevist – komt het overgrote deel van de Hollandse Nieuwe uit Noorse en Deense regionen. Om de felbegeerde titel te mogen dragen, moet de vis minimaal 16 procent vet bevatten én op de traditionele Hollandse manier zijn gekaakt, gezouten en gefileerd.

Al in de 19de eeuw at men roze muisjes bij de geboorte van een meisje en blauwe bij een jongen

FABEL. Vroeger bestonden er alleen roze en witte muisjes, roze voor een meisje, wit voor een jongen. Vanaf 1860 waren deze gesuikerde anijszaadjes door fabrikant De Ruijter gemengd; roze en wit door elkaar. De muisjes kregen echt landelijke bekendheid toen De Ruijter in 1938 een groot blik met oranje muisjes naar Paleis Soestdijk bracht, voor de geboorte van prinses Beatrix. Rond 1990 verschenen ze pas in de nu zo bekende kleurencombinaties: roze en wit voor meisjes, en blauw en wit voor jongens.

Het Wilhelmus is het oudste volkslied ter wereld

FEIT. Het precieze jaartal is niet bekend, maar het Wilhelmus is ergens tussen 1568 en 1572 geschreven en gecomponeerd. Daarmee is het met recht het oudste volkslief ter wereld te noemen. Wel is het zo dat het pas vanaf 1932 officieel het Nederlands volkslied werd. Zoals voor veel volksliederen geldt, was het van origine een strijdlied.

De frikandel ontstond toen een slager zijn gehaktballen moest aanpassen vanwege een wetswijziging; hij veranderde de bal in een staaf en... klaar!

FEIT. De commerciële frikandel werd in 1954 gelanceerd door Gerrit de Vries. Hij maakte gehaktballen die hij aan de horeca verkocht. Toen hij het product moest aanpassen, was zijn oplossing om niet het recept, maar wel de vorm te veranderen: van de bal maakte hij een worst. Een Duitse dame tipte om dit 'nieuwe' product een Frikadelle te noemen, naar het voorbeeld van een Duitse platte gehaktbal.

Sinterklaas staat al sinds de middeleeuwen bekend als kindervriend

FABEL. Sinterklaas bestaat inderdaad al eeuwenlang, maar heeft in de loop der jaren vele gestaltes gehad. Eeuwen geleden werd hij in het noorden van Nederland weggezet als een boeman die gebruikt werd om kinderen angst in te boezemen. Waarschijnlijk had dat te maken met het verbod dat daar gold voor het uitbeelden van katholieke heiligen. Sinterklaas zag er daar toen uit als een afschrikwekkende zwarte man met kettingen aan zijn voeten of met narrenbelletjes. Hij gaf snoepgoed aan brave kinderen en intimideerde de stoute. Hij leek in niets op de kindervriend die we vandaag de dag kennen.

Dit spelletje werd vroeger echt gespeeld: een teil met water, muntje erin, stroom erop zetten en kindjes laten grijpen naar het muntje

FEIT. Sterker nog; dit was een heel populair spelletje tijdens Prinsessendag (voorloper van Koninginnedag), waarbij de stroom steeds hoger werd gezet. We hebben het dan wel over lang geleden; dit vond plaats in de negentiende eeuw.

Wil je meer weten over Nederlandse tradities? In Dit is de Nacht kun je luisteren naar een uitgebreid gesprek met twee kenners op op dit gebied: tourguide Jan Vijftigschild en voormalig directeur van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland, Ineke Strouken.