Dikke man met frietje: 'Clichéfoto's werken gewoon'

Mensonwaardig. Experts, waaronder Stichting Kansfonds, vroegen deze week aan agenten of ze wilden stoppen met het delen van foto's van daklozen op bankjes want dat is "mensonwaardig". Agenten zijn lang niet de enige die zich hier schuldig aan maken. Op tal van plekken komen deze foto's terug, net als beelden van stevige mensen voor een snackbar of moslima's met een hoofddoek. Hoe kantel je het beeld? Wie is hier aan zet?

Sportschool

Laten we bij het begin beginnen. Startpunt van veel media is de beeldbank van persbureau ANP. "Daarin zitten, hou je vast 75 miljoen foto’s", zegt Karin Hollaar, adjunct-hoofdredacteur én chef foto van het ANP. "Iedere dag groeit die met 60 duizend foto’s." Het gaat om foto's van eigen fotografen en beeld van andere persbureaus, legt ze uit.

Onder meer kranten grazen in dit enorme aanbod. "Als persbureau zijn wij geen eindafnemer. Wij publiceren niks, wij bieden aan. En hopelijk een zo'n divers mogelijk beeld van de samenleving." In plaats van een foto van een stevig iemand met een zak friet kan ook gekozen worden voor een sportschool op de achtergrond, legt ze uit. Waarvan akte.

"Ik erger mij ook wel aan die stereotypen hoor", zegt Aarsman. Ze werken zelfs dehumaniserend, erkent hij. Maar zulke foto's omzeilen is moeilijk. "Mensen reageren op foto's die heel clichématig zijn. Het werkt gewoon." Met andere woorden: het zijn de clicks.

Niet waterdicht

En een andere reden waarom het zo moeilijk is: op een foto moet in een oogopslag duidelijk zijn wat je ziet, vertelt hij. Ja, er zijn zat moslims zonder hoofddoek, maar op een foto zegt dat niet zo veel. Hollaar: "Religieuze kenmerken zijn het fijnste als ze zichtbaar zijn op een foto." Ze benadrukt dat het ANP een diverse organisatie is, en gevoeligheden in die zin goed gewogen worden. Aarsman: "Fotografie zo plat, het gaat altijd over hele simpele symbolische dingen."

Hollaar legt uit dat het ANP afnemers erop aanspreekt als een foto onterecht in een bepaalde context is gebruikt. Sterker nog, sinds twee jaar werken ze met een soort poortwachter, die controleert welke foto's er binnenkomen. "Dat wil niet zeggen dat het 100 procent waterdicht is. Maar wordt wel degelijk op getoetst of foto’s kloppen en of het mag wat op de foto staat."