Wat zijn de gevolgen van intergenerationeel oorlogstrauma?

"Ik wist dat bijna mijn hele familie de Holocaust niet had overleefd, mijn grootouders wel. Bij ons werd er wel over gesproken, maar ik ben me er pas mee gaan bezighouden toen ik 16 was", vertelt journalist en presentatrice Natascha van Weezel in NOS Met het Oog op Morgen. Op de middelbare school zag Van Weezel een briefje. Er werden nog mensen gezocht voor een reis naar Auschwitz. "Ik zag dat en dacht: ja, ik moet mee. Dat was gek, want ik wilde er jaren niet mee bezig zijn."

Naar Auschwitz

De ouders van Van Weezel vonden haar in eerste instantie te jong om te gaan. "Mijn vader zei: wil je niet liever naar Salou of Lloret del Mar. Maar ik zei: ik wil de plek zien waar de schimmen uit onze familie voor het laatst zijn geweest. Dat kan alleen daar. Daarna zeiden mijn ouders dat ze graag wilden dat ik ging, ze begrepen het maar al te goed."

Het heeft haar leven voor altijd veranderd, zegt Van Weezel. "Daarna ben ik er veel meer mee bezig geweest." Zo schreef ze een boek over de kleinkinderen van Holocaustoverlevenden. "In mijn omgeving reageerden mensen voornamelijk: doe normaal, de derde generatie? Je hebt toch zelf niets meegemaakt? Ik heb toen geprobeerd het uit te leggen. Ik geloof dat als je grootouders zoiets meemaken en ze voeden je ouders op een bepaalde manier op, ook al probeerden ze echt niet door te geven, dat is in zekere zin wel gebeurd."

Ingewikkeld

Actrice Isa Hoes kan zich nog goed herinneren toen ze thuis kwam van school. Die dag werd gevraagd wie er joods was, Hoes stak toen haar vinger enthousiast omhoog. "Toen zei mijn moeder: dat moet je misschien maar niet meer doen. Ik vroeg: waarom niet? Want ik voelde me heel bijzonder", zegt Hoes. "Ze had wel vaker iets van: pas maar op, kijk maar uit, doe maar voorzichtig."

Nieuwe generatie

Hoes en Van Weezel hebben nu allebei kinderen. "Ik was er heel zeker van dat ik het niet zou doorgeven, ik zou het anders doen dan mijn ouders," zegt Van Weezel. "Het is wel iets waar je je bewust van moet zijn. Je merkt dat het met de tijd en de generaties minder wordt. Mijn zoon van één gaat zijn overgrootouders niet kennen, dat is jammer, maar hij gaat de angst in hun ogen niet zien."

"Ik ben zelf vrij overbeschermend opgevoed, alles was eng en gevaarlijk. Dat heb je toch in je", vertelt Van Weezel. Nu merkt ze dat ze af en toe hetzelfde doet bij haar zoontje. "Als hij valt, ben ik geneigd om meteen naar hem toe te gaan en hem op te pakken en iets te zeggen van: oh, lieverd. Mijn vriend moet dan echt zeggen dat ik moet stoppen en hem weerbaarder moet maken en geen bang vogeltje."

Anno 2024

Met de oorlog tussen Israël en Hamas voelt het voor Hoes als een rare tijd. "Ik had nooit gedacht dat ik dit met mijn kinderen moest gaan bespreken en wat doet het met ons", zegt ze. "Ik vind het ontzettend ingewikkeld hoe ik me moet verhouden tot het hele verhaal. Ik voel me aan de ene kant joods, maar tegelijkertijd vind ik de politiek verschrikkelijk die daar wordt uitgevoerd."

Hoes krijgt van verschillende kanten commentaar op haar socialmedia posts. "Dat ik denk: je doet het dus nooit goed. Aan de ene kant ben ik niet joods genoeg en aan de andere kant ben ik te joods. Ik weet niet zo goed wat ik daarmee moet en hoe ik daar mijn kinderen in moet begeleiden."

Het drieluik Oorlog is Erfelijk, van de EO in samenwerking met Warchild, is vanaf dinsdag te zien om 21.00 op NPO2