'Moeder en pen' is het NPO Radio 1 Non-Fictie Boek van februari

We verblijven even in het leven van Mensje van Keulen, haar leven van jaren geleden. Het gekke is, dat het zo helemaal niet voelt, als lang geleden. Een leven terug, maar tegelijk ook heel dichtbij. We maken het begin mee, de eerste dagen, maanden, jaren van haar zoon. En omdat het leven op dat moment nog zo staat te beginnen, vergeten we de context, de gebeurtenissen die nog moeten komen maar ook die al zijn geweest.

Haar woorden zijn onze enige houvast, alsof de vaste waarden van nu niet meer gelden. Ze hebben charisma, een uitstraling waar we ons niet van kunnen distantiëren. We weten niet precies waarom, maar wel dat we na het lezen ervan niet meer willen stoppen. Het is alsof het ons leven is, de dagen die worden omschreven, onze dagen zijn. Zoals sommige personages bezit van haar lijken te nemen en maken dat het verhaal zich snel schrijft, is het ook alsof dit schrift ons niet meer los wil laten. In de greep van haar woorden, haar zinnen, zelfs de pauzes die ze laat vallen, bieden geen uitweg meer. We lopen in het ritme van haar gedachten.

Liefde is broos

Gelijk aan hoe ze het lezen van Flaubert omschrijft, denken we met haar mee, we stemmen in zonder ons te hoeven inspannen. Het kind vraagt aandacht en krijgt ook alle aandacht. We voelen een nieuwe liefde die naast het schrijven ineens een onuitwisbare plek heeft gekregen. Het is misschien in het begin onwennig maar al snel wordt het kind bijna moeiteloos door de pen in haar leven bijgeschreven. Liefde is broos en verandert snel in medelijden, maar de liefde voor het kind en voor de literatuur blijft onveranderd en lijkt zelfs te groeien.

De taal is in een dagboek persoonlijker dan anders, drukkender. Er zijn woorden die we liever uit de weg gaan maar in een dagboek soms onvermijdelijk lijken. Sommige woorden troosten niet, luchten niet op maar bevestigen juist het akelige gevoel. Somber, eenzaam, maar we zijn net op tijd, want in het ‘ik-geleuter’ zullen we met Van Keulen niet snel verzanden. We provoceren wanneer de situatie ernaar is, maar houden ons gedeisd wanneer de sfeer te wensen overlaat.

Trouw toevluchtsoord

Niet zelden vermorzelt de twijfel ons die hoort bij het schrijverschap. We houden de pen op het papier uit angst dat het contact zal verslappen. Een onzekere diepte ligt namelijk altijd op de loer maar de verbeelding blijft een trouw toevluchtsoord. We schrijven soms korte zinnen, een opsomming, bijna een gedicht. De pen heeft een eigen wil waar we dankbaar naar luisteren.

Iedere stap die Van Keulen zet, voelt als vanzelfsprekend. Haar woorden zitten ons als gegoten. Met de vingers gepolijst door de pen, verlangen we met haar naar de roes van het schrijven. Pas als we met voldoende kwartjes op zak naar de telefooncel vertrekken, worden we wakker geschud. Het is niet 1979, maar even, heel even was het dat wel.

Eervolle vermelding

Emma Louise Diest kiest ook elke maand een boek uit die een eervolle vermelding verdient. Dit keer gaat die eer naar 'De kleine Morrison' van Neske Beks. Diest: "Samen met Neske Beks leren we het werk van Toni Morrison, de beroemdste vrouwelijke zwarte schrijver van de moderne literatuur, kennen.

"Het voelt als een geschenk, ieder woord als een waardevol bezit. Maar het is ook een cadeau dat we niet zomaar kunnen aannemen. Het vraagt inspanning, toewijding en vooral veel eerbied voor dat wat ons wordt aangereikt. Het is een ervaring die je jezelf niet zou willen maar vooral ook niet zou mogen ontzeggen. Misschien is het zelfs onze verantwoordelijkheid. Een wereld waarin we allemaal kunnen en willen leven, daarin horen de woorden van Toni Morrison een prominente plek te krijgen."