Zweedse geneticus Svante Pääbo wint geneeskunde Nobelprijs: "Hij durfde iets te proberen wat niemand anders voor mogelijk hield"

"Wat hij heeft gedaan is eigenlijk iets heel unieks", vertelt hoogleraar paleo-ecologie en onderzoeker José Noordens in Nieuws en Co. "Hij heeft voor het eerst echt oud DNA als het ware tot leven gewekt. Daardoor kon hij aantonen echt grote verschillen waren tussen Neanderthalers en moderne mensen."

Pääbo

Noordens noemt Pääbo een bevlogen en gedreven wetenschapper. "Ik heb hem een keer op een congres ontmoet. Hij is heel aardig en toegankelijk, maar je kan ook heel sterk merken dat hij gedreven wordt door een sterke visie. Hij durfde iets te proberen wat niemand anders voor mogelijk hield. Dat is iets wat hem bij uitstek kenmerkt."

Oud DNA

"Het zou makkelijker zijn als het DNA allemaal keurig bewaard was gebleven. Maar zodra iemand of een organisme doodgaat, begint het meteen te ontbinden. Alles vergaat. Als je dat proces lang genoeg laat doorgaan, fragmenteert het DNA en hou je vrijwel niets over. Je moet het zo snel mogelijk doen. Van kort geleden of je moet op en een of andere manier toegang krijgen tot materiaal wat beter bewaard is gebleven. Vandaar dat Neanderthalers zou geschikt zijn, want die kwamen voor in relatief koude gebieden."

Inzichten

Wat heeft het onderzoek van Pääbo ons geleerd? "Het laat precies zien waar we verschillen en overeenkomen. We komen ook heel sterk overeen met Neanderthalers. Het is duidelijk geworden dat bijna alle mensen in Europa en Azië Neanderthaler-DNA in hun DNA hebben. We zijn allemaal en beetje Neanderthaler. De soort is uitgestorven, maar leeft als het ware toch nog een beetje in ons voort."

Wat ons precies uniek maakt, is nog de vraag. "Het is nog een doorlopende puzzel", zegt Noordens. "Het is natuurlijk heel interessant om te kijken welke genen we hetzelfde hebben en welke genen zo anders zijn."

Andere menssoorten

Pääbo heeft ook nog een andere menssoort ontdekt, de Denisova. "Hij ging een vingerkooitje analyseren, hij verwachtte eigenlijk dat het een Neanderthaler of een modern mens was. Andere smaken waren er niet, dacht men. Hij was dus ook ontzettend verbaasd toen eruit kwam dat het iets totaal anders was. Niet Neanderthaler, niet moderne mens, maar iets wat dermate anders was dat hij niet anders kon dan concluderen dat het een andere menssoort was."

"Ze leefden meer in het oosten. Het botje komt uit Siberië. Maar waarschijnlijk kwam de Denisovamens ook meer voor in Zuidoost-Azië. Er is ook aangetoond dat vooral mensen in het uiterste puntje van Indonesië en Melanesië, veel meer Denisova in hun DNA hebben. Die moet daar ergens hebben rondgelopen."

Geneeskunde

Het is een unieke ontdekking, maar waarom won Pääbo de Nobelprijs voor geneeskunde? "Dat komt natuurlijk eigenlijk dat er geen Nobelprijs is voor biologie. Die zou er wel moeten zijn, maar die is er niet. Geneeskunde wordt wat uitgebreid zeg maar."

"Aan de andere kant is het voor de geneeskunde en de kennis van het menselijk lichaam heel relevant om te begrijpen hoe we geëvolueerd zijn en hoe we anders zijn van Neanderthalers. Met name als het gaat over het immuunsysteem, dan is er gebleken dat het hele waardevolle informatie kan zijn. Geneeskunde is niet eens zo heel ver gezocht."