Voormalig gevangenisdirecteur: 'Niemand heeft iets geleerd van de zaak Anne Faber'

'Niet wegzetten als monsters'

Na een lange carrière die volledig in het teken heeft gestaan van wat hij ''menswaardige detentie'' noemt, vindt Douw dat gedetineerden veel meer vertrouwen en autonomie verdienen dan ze doorgaans in een gevangenis krijgen. In zijn podcast Prisonshow voert de voormalig gevangenisdirecteur gesprekken over justitie, straf en herstel. In aflevering 76 heeft Douw gesproken met de moeder van Michael P., die veroordeeld is voor het verkrachten en doden van Anne Faber.

''Dat gesprek heb ik gevoerd omdat ik een diepe overtuiging heb, dat we het geweld niet doorbreken door groepen mensen of individuen weg te zetten als monsters. De wereld wordt er niet beter en veiliger op.'' Daarom vindt Douw dat het verkeerd is om iemand te depersonaliseren. ''Het ligt veel ingewikkelder en dat bedoel ik helemaal niet als excuus. Michael P. is ernstig ziek en heeft tien jaar geleden al een ernstig delict gepleegd bij twee minderjarige meisjes. Om die geweldsspiraal te doorbreken is het veel effectiever om goed te kijken naar de mensen die je tegenover je hebt. Er zit een aantal fasen in het proces van omgaan met zoiets verschrikkelijks.''

'Niemand heeft iets geleerd'

Daar is het fout gegaan volgens de voormalig gevangenisdirecteur. ''De Tweede Kamer heeft ach en wee over de zaak Anne Faber gedebatteerd, maar ik heb niet gezien dat iemand hier iets van heeft geleerd. Je lost het niet op door iedereen in de gevangenis te zetten en de repressie op te voeren, maar door na te denken over de oorzaken én hoe je om moet gaan met mensen die zich zo hebben ontwikkeld. Iemand moest de schuld krijgen: de gevangenis in Vught, de kliniek waar Michael P. en zelfs de tbs-inrichting, terwijl hij helemaal geen tbs had.''

Geen tbs

Dat punt is door de politiek niet goed uitgelegd, vindt Douw. ''Dat neem ik ze ook kwalijk. Michael P. werd door de rechter naar de gevangenis gestuurd, omdat hij niet naar het Pieter Baan Centrum wilde om onderzocht te worden.'' Daarom kreeg hij geen tbs en dat had wel gemoeten volgens Douw. ''In zo'n geval zit iemand het laatste deel van zijn straf in een kliniek uit. Daar wordt iemand begeleid om weer mee te mogen doen aan de maatschappij, terwijl een tbs-instelling helemaal is ingericht om iemand voor zijn delict-gevaarlijkheid te behandelen. Voordat is vastgesteld dat iemand niet meer gevaarlijk is, kan hij een tbs-instelling niet verlaten.''

Op dat cruciale moment is het volgens Douw misgegaan, waardoor Michael P. op vrije voeten naar buiten kon. ''Mensen moeten zich realiseren dat Michael P. sowieso vrij was gekomen. Want als iemand in zo'n kliniek zit, staat het vast op welke datum hij weer op vrije voeten komt. De afweging over iemands gevaarlijkheid en of die gedwongen behandeld moet worden vanwege zijn gevaarlijkheid, wordt in de rechtszaak gemaakt. Vanaf het moment dat hij gevangenisstraf krijgt, is duidelijk dat hij een gelimiteerde tijd binnen moet zitten en daarna weer buiten komt.''

Geen doodstraf

De Michael P.'s van deze wereld zijn mensen die tussen ons in opgroeien, realiseert Douw zich. ''Of je het nou wil of niet, hij is gewoon een medemens.'' Wel begrijpt hij de roep van de vader van Anne Faber om de doodstraf. ''Niets menselijks is mij vreemd. Maar in Texas heb je de doodstraf, een onmenselijk systeem waar geen vergeving is en mensen worden afgemaakt door de staat. Dat wil ik niet in het land waar ik leef. Ik wil een systeem waarin er alles aan wordt gedaan om mensen die in de fout zijn gegaan, er weer bij te betrekken. We moeten kijken hoe we iemand kunnen uitnodigen om weer mee te doen. Er zitten mensen bij die nooit meer in staat zullen zijn om waardevolle relaties aan te gaan met andere mensen. Maar je hebt ook mensen die een vorm vinden, zodat ze een zinvol leven kunnen leiden.''

Alles van Nooit Meer Slapen terugluisteren?

Terugluisteren kan via jouw favoriete podcast-app, of in NPO Luister. Nooit Meer Slapen is hét cultuurprogramma van de VPRO. Elke maandag- tot en met vrijdagnacht tussen 00.00 en 01.00 uur hoor je een diepgravend gesprek over cultuur, literatuur, film, muziek, theater of kunst.