Van Gogh wilde met De Aardappeleters zijn grote entree maken, het liep anders

Naar Parijs

Deze vrijdag opent in het Van Gogh museum een tentoonstelling met de naam De Aardappeleters: misser of meesterwerk? Volgens junior onderzoeker bij het Van Gogh Museum Bregje Gerritse, creëerde de Brabantse schilder dit werk om het in te zenden voor de Parijse Salon. "Dit was de jaarlijkse en belangrijkste tentoonstelling voor beeldende kunstenaars."

Het schilderij

Op De Aardappeleters, dat het bekendste werk uit de Nederlandse periode van de Nuenense kunstenaar is, zie je een familie die in een donkere ruimte aan tafel gebogen zit, over een schaal dampende aardappelen en een pot koffie.

"Het schilderij stond voor hem symbool voor het oprechte en ruwe boerenleven. In die tijd werd in de schilderkunst vooral een geromantiseerd beeld weggezet." Van Gogh werkte maandenlang aan het doek en hij bereidde het zorgvuldig voor. Zo maakte hij wel vijftig zogeheten koppenstudies, maar ook tekeningen en olieverfschetsen, vertelt Gerritse.

Snoeiharde kritiek

Zijn goede vriend Anthon van Rappard was snoeihard, zegt de onderzoeker. "Hoe kun je de kunst zo behandelen? Het zit vol fouten", zou hij hebben gezegd. Dat Parijs het werk niet zou begrijpen was tot daaraantoe, zegt Gerritse, maar van zijn goede vriend had Van Gogh deze reactie niet verwacht. "De vriendschap raakte daarna ook bekoeld."

Ook broer Theo, die kunsthandelaar was in Parijs, vond het inmiddels wereldberoemde schilderij niks. "Vincent hoopte dat het tentoongesteld zou worden, maar de gebeurde niet. Het eindigt onverkocht boven de schoorsteenmantel van Theo in Parijs."

'Boodschap voor technische perfectie '

Van Gogh zelf reageerde heel goed op de kritiek, aldus Gerritse. "Hij blijft achter het schilderij staan. Voor hem was de boodschap van het schilderij veel belangrijker dan technische perfectie nastreven." Een deel van een citaat van Van Gogh over de kritiek was: "Wie liever de boeren zoetsappig ziet, ga zijn gang."

Misser of meesterwerk?

De directeur van het Van Gogh Museum Emilie Gordenker wil dat de bezoeker zelf oordeelt of het schilderij een misser of meesterwerk is. Wel deed Van Gogh volgens haar iets totaal anders dan gebruikelijk was in die tijd en is het werk alleen daarmee al bepalend geweest.

Gordenker wil in het museum ook de enorme voorbereiding en het vakmanschap van De Aardappeleters laten zien. "En dan zie je ook dat hij naar effect zocht in plaats van perfectie."