Onderzoek: Frontex betrokken bij illegaal terugsturen asielzoekers op zee

"Het meest duidelijke voorbeeld is een Roemeens Frontex-schip dat ook daadwerkelijk helpt bij het terugduwen van een migrantenbootje. Dan zie je dus echt dat zo'n Frontex-schip naast een rubberbootje vaart en vervolgens wegvaart. Daarna komt het schip op grote snelheid terug en vaart het langs dat kleine bootje waardoor er flinke golven ontstaan, dat bootje in een gevaarlijke situatie terechtkomt en vervolgens ook achtergelaten wordt op zee", zei correspondent Mitra nazar bij Nieuws en Co.

Bewust golven maken

Zij analyseerden beelden waarop bijvoorbeeld te zien is dat een boot van Frontex bewust golven maakt, zodat een migrantenboot wordt teruggedreven naar Turkse wateren. Daarmee werkt Frontex mee aan een praktijk die indruist tegen het internationale recht en Europese verdragen.

Op beelden van de Turkse kustwacht, waarvan het onderzoeksteam de authenticiteit heeft vastgesteld, is een Roemeens Frontex-schip te zien dat op 8 juni samen met de Griekse kustwacht patrouilleert ten noordoosten van Lesbos. Ze varen bij een opblaasbaar bootje waarin 47 asielzoekers zitten, en dat vanuit Turkije naar Lesbos probeert te varen.

Illegale praktijken

Te zien is dat het Frontex-schip het bootje eerst tegenhoudt, dan wegvaart en vervolgens op hoge snelheid langs het rubberbootje scheert, waardoor er golven ontstaan en het rubberbootje in een gevaarlijke situatie terechtkomt. Als het Frontex-schip weg is, duwt de Griekse kustwacht het bootje terug naar Turkse wateren, waar ze worden opgepikt door de Turkse kustwacht.

Ook op andere momenten is geregistreerd dat Frontex-schepen dicht in de buurt waren op het moment dat de Griekse kustwacht bootjes terugduwde. Frontex greep niet in en rapporteerde de incidenten ook niet aan het hoofdkantoor in Warschau.

Het Europese agentschap dat de buitengrenzen van de Europese Unie bewaakt werkt zo mee aan illegale praktijken, concluderen de journalisten. Het terugsturen of terugduwen van boten met migranten en vluchtelingen mag niet, ook niet volgens Frontex' eigen regels.

Internationaal is afgesproken dat zodra migranten in Griekse wateren zijn aanbeland, ze de kans moeten krijgen om asiel aan te vragen. Ook zijn de Griekse kustwacht en Frontex verplicht om mensen te redden die gevaar lopen op zee. Daarnaast moeten ze het principe van 'non-refoulement' naleven: een asielzoeker mag niet worden teruggestuurd naar een land waar hij of zij gevaar loopt.

Op zee gedumpt

De journalisten vonden ook bewijs dat een Frontex-vliegtuigje getuige is geweest van een actie van de Griekse kustwacht, waarbij migranten op een opblaasbaar vlot op zee werden gedumpt. Deze migranten werden op 28 april op Samos opgepakt en door de kustwacht naar open zee gebracht, waar ze werden achtergelaten.

Op dat moment vloog het vliegtuig van Frontex twee keer laag over. Onderzoekers stellen dat de inzittenden van dat vliegtuigje, met moderne cameratechnologie aan boord, dit gezien moeten hebben.

Ook op landsgrenzen

Frontex gaat in een schriftelijke reactie niet direct in op de aantijgingen. Het agentschap zegt dat alle beschreven incidenten zijn gemeld aan de Griekse kustwacht, die volgens hen hoofdverantwoordelijk is voor de operaties op zee. "Griekse autoriteiten zijn bezig met een intern onderzoek en Frontex is niet in de positie daarop te reageren."

De zogenoemde 'pushbacks' van migranten zijn al jaren aan de orde, ook op de landsgrenzen. Het aantal meldingen hierover op de Egeïsche Zee nam dit jaar flink toe. De Griekse autoriteiten ontkennen dat ze het doen, maar melden wel dat er nog maar weinig boten aankomen op de Griekse eilanden.

Ook worden er de laatste maanden steeds vaker migranten van de eilanden afgehaald en op zee gedumpt op opblaasbare vlotten.

Strenger optreden

Mensenrechtenorganisaties roepen de Europese Unie al langer op strenger op te treden tegen Griekenland. Deze nieuwe aantijgingen aan het adres van de grensbewakingsorganisatie zijn zeer ernstig, zegt Eva Cosse van Human Rights Watch in Athene. "De EU moet Frontex meteen ter verantwoording roepen als het zich niet aan de regels houdt, in Griekenland en ook op andere plekken".

PvdA-Europarlementariër Kati Piri noemt het "schokkend dat Frontex betrokken is bij deze inhumane en illegale activiteiten. Frontex is ook verplicht om mensen in nood op zee te redden en alle mensenrechtenverdragen na te leven. Daar hebben ze gigantisch in gefaald. Deze praktijken moeten per direct stoppen en de positie van de directeur van Frontex lijkt me onhoudbaar. Er zal in het Europees Parlement verantwoording moeten worden afgelegd."

Mandaat sterk uitgebreid

Frontex kwam al eens in opspraak vanwege het schenden van rechten van migranten op de landsgrenzen en het niet ingrijpen bij geweldplegingen door de nationale grensbewaking in Hongarije, Bulgarije en Griekenland.

Na de vluchtelingencrisis van 2015 is het mandaat van Frontex sterk uitgebreid. Duizenden Frontex-agenten worden ingezet in verschillende grensgebieden om nationale grenswachten te ondersteunen.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.