Orbáns wankele kaartenhuis

We zijn niet de enige journalisten, op de trappen van 'zijn' stadhuis. Péter Marki-Zay, burgemeester van de Hongaarse provinciestad Hódmezövásárhely, is de avond ervoor al door CNN geïnterviewd.

In zijn stadje vielen de monden open: 'onze burgemeester is wereldnieuws?!' En nu staan ook wij dus op zijn stoep. In de rij, want Reuters is nog met ‘m bezig, en daarna heeft ‘ie nog een afspraak met de krant Die Zeit. Pas rond lunchtijd zijn wij aan de beurt. ''Ik ben die media-aandacht wel gewend'', zegt Márki-Zay, een gebronsde, rijzige en charmante eind-veertiger. Drie jaar geleden, bij lokale verkiezingen, kwam de hele wereld al kijken naar het kunstje dat hij flikte: Márki-Zay smeedde een blok van kleine oppositiepartijen en wist zo de onverslaanbaar geachte partij van de zittende premier Viktor Orbán uit het stadhuis te verjagen. ''Dat kunstje gaan we nu ook op nationaal niveau uitvoeren'', zegt hij zelfverzekerd.

Corrupte éénpartijstaat

Zes oppositiepartijen – een bonte mix van ultranationalisten, socialisten, liberalen en groenen – hebben Márky-Zay nu uitverkozen tot hun gezamenlijke boegbeeld in de strijd tegen Orbán, bij de verkiezingen in april 2022.

Geen gewone verkiezingen in zo maar een EU-landje van amper tien miljoen inwoners. Dit keer kijkt de hele wereld mee. Want Orbán, al ruim twaalf jaar aan de macht, groeide uit tot de 'kwelgeest van Europa'.

''Hij heeft van ons land een rechteloze, corrupte éénpartijstaat gemaakt'', zegt Márki-Zay. In de EU is er groeiend ongemak met Orbán die volgens 'Brussel' de vrije media aan banden legt, de rechtsstaat uitholt en, onlangs nog, anti-homowetgeving invoerde.

Márki-Zay wil ''een einde maken aan Orbáns corrupte autocratie''. Maar makkelijk wordt de strijd niet, zegt hij. ''Orbán heeft een geoliede propagandamachine opgetuigd.''

Twee dagen na het interview zien we hoe die 'machine' eruit ziet, tijdens een pro-Orbán-mars door de straten van Boedapest. Het is 23 oktober, de dag dat Hongaren de 1956-opstand tegen de Sovjetbezetting herdenken. Maar die iconische herdenkingsdag is allang verworden tot een politiek evenement.

Tienduizenden Orbán-aanhangers scanderen agressieve leuzen tegen politici van de oppositie én tegen de EU. Want ''Brussel is een dictatuur'', staat op één van de spandoeken. Op billboards wordt Márki-Zay afgebeeld als een marionettenpop in handen van de gehate Hongaarse oud-premier Gyurcsány; de boodschap van Orbáns PR-team is overduidelijk: 'Mensen, trap er niet in, wie voor Márki-Zay kiest, kiest voor die oude duivelse post-communist Gyurcsány'.

Alles draait om geld

Opboksen tegen die ''haatdragende'' Orbán-propaganda wordt ''extreem lastig'' voor Márki-Zay, zegt de Hongaarse politiek-analist Zsuzsanna Szelényi. Ooit was zij lid van de partij van Orbán. Inmiddels is ze één van zijn felste opponenten.

Szelényi zag hoe Orbán zijn machtsstructuur opbouwde. ''Het hangt aan elkaar van politieke en ondernemende vrienden die loyaal zijn aan Orbán, in ruil voor invloed, overheidsopdrachten en geld. En Orbán is de enige, absolute leider.''

Voor het eerst maakt volgens Szelényi de oppositie onder aanvoering van Márki-Zay een kans om Orbán te verslaan. ''Omdat ze zich eindelijk verenigd hebben. En áls Orbán verliest, dan wankelt zijn kaartenhuis. Want uiteindelijk is Orbáns machtsstructuur niet gebaseerd op warme vriendschappen, maar op geld.''