Voormalig docent geschiedenis over de islam, geweld en de koloniale tijd

Stelling: ‘Geweld is normaal in het Midden-Oosten. Zo is het daar gewoon.’

Hans Luiten: ‘Dat is absoluut niet waar. Om te beginnen zijn er allerlei gebieden in het Midden-Oosten waar geen geweld is, en ook historisch klopt dit niet. Maar ik begrijp wel waarom mensen dit denken. Er is veel aandacht voor conflicten in het Midden-Oosten, vanwege de enorme oliebelangen die daar spelen.’


‘De oorzaak van het geweld in het Midden-Oosten is de islam. Dat is gewoon een gewelddadige ideologie.’

‘Tja, je kunt alle kanten op met de islam, dus dit lijkt mij een zinloze stelling. Er bestaan zoveel interpretaties. De ene is gewelddadig en de andere niet. Het probleem is alleen dat er in verschillende landen in het Midden-Oosten geen open, vrije discussie over de islam kan plaatsvinden. Dat is eerder de kern van het probleem.’


‘De oorzaak van het geweld in het Midden-Oosten is het koloniale verleden.’

‘Ik vind niet dat je het koloniale verleden als excuus kunt gebruiken, maar veel misstanden in het Midden-Oosten zijn natuurlijk wel in de koloniale tijd ontstaan en vervolgens in stand gehouden. Dan heb je het bijvoorbeeld over de kunstmatige grenzen die Europese landen na de Eerste Wereldoorlog in het Midden-Oosten hebben getrokken – langs olievelden in plaats van bevolkingsgroepen. Dat is een bron van veel ellende, maar deze ellende wordt nu ook in stand gehouden door regimes in het Midden-Oosten zelf.’


‘De oorzaak van het geweld in het Midden-Oosten is dat daar nooit een Verlichting is geweest. Daarom gedragen mensen zich nog altijd barbaars.’

‘Het Midden-Oosten heeft wel degelijk een soort Verlichting gekend, namelijk de Arabische Renaissance. Ook waren er vormen van nationaal bewustzijn en van een open democratisch debat. Deze dingen zijn voor een deel al vroeg in de kiem gesmoord door Franse en Engelse koloniale regimes. En natuurlijk is er het voorbeeld van Iran, dat een democratische regering had in de jaren vijftig, die door toedoen van de Amerikaanse geheime dienst (de CIA) werd afgezet en vervangen door een dictator.’

‘Toch wil ik opnieuw benadrukken dat de verantwoordelijkheid niet alleen in het Westen ligt. Mensen in het Midden-Oosten zelf zijn in de eerste plaats verantwoordelijkheid voor de voortzetting van de democratisering. Dit is ook niet iets wat je aan mensen kunt opleggen: democratie komt van onderop. Wij moeten er alleen voor zorgen dat we de democratisering in het Midden-Oosten ondersteunen in plaats van ondermijnen.’


‘De oorzaak van het geweld in het Midden-Oosten is het bestaan van Israël.’

‘Het bestaan van dit land is inderdaad een probleem, maar dat betekent niet dat ik tegen het bestaan van de staat Israël ben. Ik denk wél dat we Israël politiek veel steviger moeten aanpakken, want de mensenrechtenschendingen en de bezetting van Palestijnse gebieden kunnen niet worden geaccepteerd. Die dingen zorgen alleen maar voor meer haat en geweld in het Midden-Oosten. Ik zou het daarom best een redelijk idee vinden als we de bezette gebieden internationaal zouden boycotten.’


‘Laat die mensen in het Midden-Oosten elkaar maar afslachten. Dat is niet ons probleem.’

‘Het is wel degelijk ons probleem. We zitten er tot onze oren in. We kopen de olie uit het Midden-Oosten, en we hebben, naast Israël, bijvoorbeeld goede banden met een land als Saoedi-Arabië. En natuurlijk komen er vluchtelingen onze kant op vanwege de ellende in het Midden-Oosten. We hebben dus op allerlei manieren met het geweld van daar te maken.’


Beluister hieronder het fragment met Hans Luiten in De Ochtend.