Maarten van Rossem: 'Machtsmisbruik door Amerikaanse presidenten is van alle tijden'

"In de twintigste eeuw hebben vrijwel alle Amerikaanse presidenten aangeschurkt tegen de grenzen van hun macht", zegt van Rossem. Dit alles heeft te maken met imperial presidency, een begrip dat actueler is dan ooit. Wat houdt het in en wat zijn de gevaren?

De grenzen opzoeken

De vorm van politiek die imperial presidency heet, begon ooit bij president Franklin Roosevelt, vertelt historicus van Rossem: "De belangrijkste president van de vorige eeuw was Franklin Roosevelt, hij werd vier keer gekozen. In allerlei opzichten heeft hij Amerika grondig veranderd."

Van Rossem vervolgt: "Toen de presidenten na hem minder gebruikmaakten van de mogelijkheden van hun presidentschap, werd door veel intellectuelen gezegd: 'Kijk naar wat Roosevelt heeft gedaan, hij gebruikte het presidentschap om daadwerkelijk leiding te geven aan de natie'. Het idee was dat de machtsuitoefening van de president heel ruim begrepen kan worden."

Gevaarlijk of positief?

Daarna kreeg imperial presidency een negatieve lading, vertelt van Rossem: "In de jaren 60 werd tijdens het presidentschap van Nixon duidelijk dat een president die voortdurend aanschurkt tegen de grenzen van zijn macht eerder een gevaar is, dan iemand die op een positieve manier leiding geeft aan de natie, zoals Roosevelt dat had gedaan."

"Amerikaanse presidenten zijn altijd bezig geweest hun bevoegdheden op te rekken", vertelt van Rossem. Hierin is Trump zeker niet de enige, stelt hij: "Het waren Democratische intellectuelen die zeiden dat president Kennedy gebruik moest maken van alle mogelijkheden die de president heeft om de natie in positieve zin te leiden. Dat vervolgens een leider wordt aangesteld die je niet aanstaat of niet goed snik is, tja...".

Machtsmisbruik

De founding fathers van de Verenigde Staten hebben nooit gewild dat de president een soort koning zou worden. "Je ziet voortdurend dat het presidentschap een verstorende factor kan zijn, wanneer de president meer doet dan waartoe hij gelegitimeerd is", oreert van Rossem.

Hij ziet dat het onder meer ook komt door de inrichting van de Amerikaanse politiek. Volgens van Rossem functioneert het systeem heel slecht, waardoor er ruimte ontstaat die de president op kan vullen.

Drie weken theater

"Wat we de afgelopen weken hebben gezien van Trump is een vorm van machtsmisbruik door de president", zegt de historicus. Hij vervolgt: "In hoeverre het zal worden toegelaten, zullen we nog even moeten afwachten, omdat er tal van rechtszaken zijn aangespannen." De meeste decreten van Trump zijn door rechters al opgeschort of ongeldig verklaard.

"We hebben nu drie weken theater gehad, dit is bewust georganiseerd theater. Televisiepoliticus Trump overweldigt de mensen met een grote hoeveelheid showelementen, met onder meer ook showman Elon Musk", vindt van Rossem. Tegelijkertijd zet Trump ook de rechtsstaat in de Verenigde Staten onder druk. De vraag is of de machtsgreep, die Trump nu feitelijk heeft ondernomen, gesteund wordt door de hoogste rechters.

Conservatief supreme court

Van Rossem: "Het huidige supreme court is zeer conservatief. De vraag is of dit orgaan de machtsgreep zal steunen of zal zeggen; 'We moeten ons houden aan de grondbeginselen van onze grondwet.'"

De historicus denkt dat het Trump niet zal lukken: "De tegenkrachten komen langzaam op gang." Tenzij Trump zal zeggen dat hij zich niets aantrekt van de rechters, stelt van Rossem. Dan, zegt hij, is de VS beland in 'een hele diepe democratische constitutionele crisis'. De historicus denkt dat de Democraten zich zullen oprichten en ook tegenwicht zullen bieden.