De oplossing voor bootrampen? Neem het vliegtuig

Sinds Europa een deal heeft gesloten met Turkije, lijkt het aantal vluchtelingen over de Balkanroute af te nemen. Tegelijkertijd neemt het aantal vluchtelingen dat via levensgevaarlijke boottochten in Italië probeert te komen, juist weer toe.

Op deze manier zouden er laatst alweer 700 mensen zijn omgekomen bij verschillende scheepsrampen op de Middellandse Zee. Wat kan Europa doen om nog meer scheepsdrama’s als deze te voorkomen?

Een aantal katholieke en protestantse organisaties in Italië hebben besloten om actie te ondernemen. Binnen de bestaande Europese wetgeving hebben zij een mogelijkheid gevonden om Syrische vluchtelingen op te halen in kampen in Libanon en per vliegtuig naar Italië te brengen. En daarbij krijgen ze nog steun van de Italiaanse overheid ook.

Italië-correspondent Angelo van Schaik maakte een reportage over de aankomst van deze vluchtelingen voor Bureau Buitenland. VPRO Buitenland nam contact op met Van Schaik en stelde hem enkele vragen.

VPRO Buitenland: Waarom nemen Syriërs eigenlijk niet allemaal het vliegtuig, in plaats van een gammele boot op zee?
Angelo van Schaik: ‘Voor de meeste Syriërs is dit simpelweg niet mogelijk. De wetgeving in Europa laat het op dit moment alleen toe dat Syriërs met een bepaald humanitair visum het vliegtuig pakken. Deze mensen worden speciaal van tevoren uitgezocht. Het gaat dus maar om een klein aantal van het totaal.’

Welke mensen worden precies geselecteerd?
‘Het gaat om 1.000 Syriërs over een periode van twee jaar. Dit zijn met name vrouwen met kinderen, ouderen, zieken en gehandicapten. Als gezonde, jonge Syrische man lijk je dus minder kans te maken om een humanitair visum te krijgen.’

Kunnen die gezonde jongemannen vervolgens wel nog als familielid overkomen?
‘Dat weet ik eigenlijk niet. Veel Syrische families hebben natuurlijk de strategie dat ze een gezonde jongeman de gevaarlijke boottocht laten maken, en dat de overige familieleden vervolgens overkomen wanneer deze jongeman een verblijfsvergunning heeft gekregen. Maar of dit nu andersom ook zo kan werken weet ik niet.’

Waarom werkt de Italiaanse regering aan deze actie mee?
‘Dat is een goede vraag. Wat vooral uit mijn reportage spreekt is dat Italië een appèl aan Europa wil doen. Het wil Europa herinneren aan de humanitaire principes waar het continent voor staat en Europese landen vragen om hier meer naar te leven. Italië wil dus het goede voorbeeld geven.’

Hoe wordt er tot nu toe gereageerd op de Italiaanse actie in Europa?
‘Vanuit Europa wordt er nog niet veel gereageerd. In Italië zelf is er wel wat kritiek van rechtse groepen. “Er spoelen al zoveel migranten aan onze kusten aan, en nu halen we ze ook nog eens zelf per vliegtuig op.” Dat soort dingen.’

Tot slot: Mogen de Syriërs zich met dit visum ook in Nederland vestigen?
‘Nee, met dit visum mogen ze voor een bepaalde periode in Italië blijven. In die periode zullen ze een asielprocedure doorlopen. Alleen wanneer ze vervolgens worden erkend als “vluchteling” en dus een verblijfsvergunning krijgen, mogen ze in principe naar ieder land van de Schengenzone gaan, waaronder ook Nederland.’

Luister hieronder de reportage van Angelo van Schaik uit Bureau Buitenland terug.

Bekijk ook deze YouTube-video, waarin de Zweedse professor Hans Rosling uitlegt waarom bootvluchtelingen geen vliegtuig kunnen nemen.