Zes jaar lang dieptepunten in Jemen

De burgeroorlog

Begin 2015 trokken de Houthi-rebellen op naar de Jemenitische hoofdstad. Het gewapend conflict is dan al een klein half jaar aan de gang. Ansar Allah, beter bekend als Houthi, is een sjiitische politieke beweging. Al vrij snel krijgen zij in de loop van de burgeroorlog de overhand.

Op 25 maart, een paar uur voordat buurland Saoedi-Arabië de aanval opent op de rebellen, spreekt correspondent Judith Spiegel nog met Bureau Buitenland. "Gaat Saoedi- Arabië er militair tussenkomen? Dat is de hamvraag voor mij en de Jemenieten." Het antwoord op Spiegels vraag kwam dezelfde dag nog.

Luister hier het hele gesprek met Judith Spiegel in Bureau Buitenland terug.

Uitzichtloosheid

Naast de ruim honderdduizend oorlogsdoden zijn er ook mensen gestorven als gevolg van honger en ziekte. Dat maakt het totaal aantal oorlogsslachtoffers volgens VN-cijfers meer dan 230 duizend. In 2017 bereikt de oorlog een nieuw dieptepunt. Jemendeskundige en antropoloog Marina de Regt vertelde over de uitzichtloze situatie. "Vrienden die ik regelmatig spreek zijn de wanhoop nabij. Je denkt steeds, het kan niet erger, maar het wordt toch steeds erger."

Haar vriendin Fatoum vertelt over haar leven in Sana'a, de hoofdstad van Jemen: "Met ons gaat het niet goed, cholera is hier uitgebroken en de noodtoestand is uitgeroepen. Er gaan elke dag wel mensen dood door deze rotziekte. Laatst overleden er wel 30 binnen vierentwintig uur. Dat komt door de onhygiënische omstandigheden, er ligt overal afval op straat."

"Maar het echte probleem is schoon drinkwater. We drinken citroensap in plaats van water om besmetting te voorkomen, en we wrijven de uitgeperste citroenen in onze handen, want handen wassen kan natuurlijk ook niet."

De vergeten oorlog

Al vrij snel krijgt het conflict, ondanks alle alarmerende berichten de titel 'vergeten oorlog'. Dit terwijl de Verenigde Naties het de grootste humanitaire ramp ter wereld noemt. Maar toch zijn er afgelopen jaren momenten van hoop op vrede geweest. Zo waren er twee jaar geleden vredesgesprekken tussen de strijdende partijen in Zweden.

"Dit stemt mij optimistisch. Ook dat de strijdende partijen zich terugtrekken om voedselhulp mogelijk te maken", zei arabist Leo Kwarten in 2019 nog in Bureau Buitenland. Maar toen werd al duidelijk dat spreken over vrede moeilijk lag in Jemen. Er sluimeren ook andere regionale tegenstellingen, die dwars door het grote conflict lopen, waarschuwde de arabist.

Geopolitiek conflict

In het midden van de coronapandemie vorig jaar ging het strijden onverminderd door. Ook richten de Houthi hun raketten op grote Saoedische steden. Maar de oorlog is allang geen regionale aangelegenheid meer. Zo krijgen de rebellen in hun strijd steun van Iran. De Golfcoalitie, met onder andere de Arabische Emiraten en Egypte, onder leiding van Riyad krijgen op hun beurt weer wapens vanuit het westen.

Marina de Regt hield al die jaren contact met haar vrienden in Jemen. Toen covid-19 ook in Jemen uitbrak maakte zij zich heel veel zorgen. "De helft van de gezondheidssector is kapot. Corona is er, maar Jemen heeft al zoveel andere rampen: cholera en dengue." Over een mogelijk wapenstilstand zei de antropoloog: "Ik ben best pessimistisch gestemd. Ik klamp me aan de oproep van de VN vast en hoop dat ze alsjeblieft daarnaar luisteren."

Een nieuwe wind

Inmiddels vaart de nieuwe Amerikaanse president Joe Biden een nieuwe koers. Hij is begonnen met het stopzetten van steun aan de Saoedische interventie in Jemen. Onder Bidens twee voorgangers, Trump en Obama, steunde Amerika de coalitie onder leiding van Saoedi-Arabië tegen de rebellen. De nieuwe vredesgezant Tim Lenderking heeft van Biden de taak gekregen om de strijdende partijen aan de onderhandelingstafel te krijgen. Dat dit een zware taak wordt, bleek deze week nog toen de Houthi een Saoedisch aanbod voor wapenstilstand afwezen.

Meer verhalen over en uit het buitenland?

In VPRO's Bureau Buitenland zijn dagelijks tussen 19.00 en 19.30 uur diverse, diepgravende en verrassende geluiden over en uit het buitenland. Luister hier alle afleveringen.