Hoe zal Michail Gorbatsjov herinnerd worden?

“In het Westen wordt hij opgehemeld. Hij wordt gezien als de man, de architect van het einde van de Koude Oorlog”, vertelt Rusland-correspondent Geert Groot Koerkamp in het NOS Radio 1 Journaal. “Maar in Rusland wordt hij herinnerd als de man die de Sovjet-Unie naar de knoppen heeft geholpen.”

Glasnost, openheid en perestrojka

“Het waren de woorden die hij uitsprak toen hij aantrad in 1985 als de nieuwe en relatief jonge leider van de Sovjet-Unie. Hij zag dat het heel slecht ging in de Sovjet economie. De economie was al jarenlang gestagneerd. Het land was verwikkeld in een geldverslindende wapenwedloop met de VS. Er was ook een oorlog in Afghanistan, waar veel Sovjet-soldaten waren omgekomen. Er was ook geen uitzicht op. Dat betekende dat Gorbatsjov stappen moest ondernemen.”

“Hij begon met economische hervormingen. Dus perestrojka. Meer vrijheid, meer marktmechanisme. En openheid, heel belangrijk, was in feite een eindmaking aan het censuur die altijd heeft bestaan.”

Hervormingen

Ook hervormde Gorbatsjov de communistische partij. Hoe kon hij dit doen? “Dat kon hij doen vanwege die achterliggende economische situatie, maar ook omdat de twee voorgaande presidenten redelijk snel achter elkaar waren overleden. Joeri Andropov volgde Brezjnev op. Andropov bleef ruim een jaar aan de macht, toen overleed hij. Toen kwam Konstantin Tsjernenko, een oude man, ver in de zeventig. Die bleef ook iets meer dan een jaar. Toen was de koek wel een beetje op.”

“Toen kwam Gorbatsjov. Een man in de vijftig. Met hele andere ideeën. Hij had carte blanche op dat moment.”

Val Sovjet-Unie

“Hij had het idee om de Sovjet-Unie te hervormen. In de jaren dat hij aan de macht was, heeft hij geprobeerd het land op een nieuwe leest te zetten. Er zou een soort nieuw unieverdrag moeten komen. Gorbatsjov zag dat er allemaal middelpuntvliedende krachten aan het werk waren. De roep om onafhankelijkheid werd steeds sterker in diverse republieken. Hier en daar werd met geweld opgetreden. Maar Gorbatsjov kon het niet meer tegenhouden. Hij wilde een nieuw verdrag, maar zover kwam het niet meer. Toen in 1991 probeerde mensen een staatsgreep te plegen, dat mislukte. De Sovjet-Unie is daarna snel uit elkaar gevallen.”

Herinnerd

“In het Westen wordt hij opgehemeld. Hij wordt gezien als de man, de architect van het einde van de Koude Oorlog, het vallen van de Berlijnse muur en de IJzeren muur. De man die eigenhandig de geschiedenis een nieuwe draai heeft gegeven.”

“Maar in Rusland wordt hij herinnerd als de man die de Sovjet-Unie naar de knoppen heeft geholpen. De man die aan de basis stond voor veel economische ellende voor veel mensen in de jaren negentig. Dat maakt dat hij op dit moment de meest impopulaire leider is van Rusland en Sovjet Unie in de afgelopen honderd jaar.”

Rusland

“Hoe je het wendt of keert, het is een staatsman. De man die toch een grote stempel heeft gedrukt op de geschiedenis en het land. Dit is nieuwsgebeurtenis nummer één. Hij zal ongetwijfeld een grote staatsbegrafenis krijgen. Die zal de komende dagen plaatsvinden. Dit is een onderwerp wat op de Russische media domineert.”