Taiwan heet tijdens de Spelen anders, omdat het moet van China

Dit is grofweg de situatie van Taiwan, dat op de Olympische Spelen 'Chinees Taipei' genoemd wordt. De benaming 'Chinees' is de Taiwanezen echter niet helemaal vreemd, want officieel heet hun land 'Republiek China'. 'Taipei' is de naam van Taiwan’s hoofdstad.

Hoe zit dit nu precies? Is Taiwan een echt land of is het een onderdeel van China? En kan een land dat onder een 'nepnaam' aan de Spelen meedoet, wel op dezelfde, enthousiaste supporterssteun rekenen als andere landen? VPRO-redacteur Daan Hovens bezoekt een aantal sportzaken in het Aziatische land.

De delegatie van 'Chinees Taipei' tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Rio (foto: How Hwee Young / EPA)

Afvallige provincie of onafhankelijk land?

Op het eerste gezicht lijkt er weinig vreemds aan de hand met Taiwan. Qua oppervlakte is het eiland in de Oost-Chinese Zee iets kleiner dan Nederland, qua aantal inwoners iets groter. Taiwan heeft een eigen, democratisch gekozen president, een eigen munteenheid en eigen paspoorten waarmee Taiwanezen door een groot deel van de wereld mogen reizen.

Toch wordt Taiwan door de meeste landen, inclusief Nederland, niet officieel erkend. Taiwan is ook geen lid van de Verenigde Naties en tal van andere internationale organisaties. En als het land al op een officieel internationaal podium verschijnt, dan gebeurt dat – naar olympisch voorbeeld – vaak onder de naam 'Chinees Taipei'.

De reden hiervan is een langlopend conflict tussen China en Taiwan. Het communistische regime van China ziet Taiwan als een afvallige provincie, die onder Chinees gezag moet komen te staan. De huidige president van Taiwan zou juist het liefst zien dat Taiwan internationaal als onafhankelijk land erkend wordt. Gezien de economische macht van China lijkt het echter niet dat veel landen dit snel zullen doen.

De olympische vlag van Chinees Taipei

Op zoek naar een nationaal sportshirt

De naam 'Chinees Taipei' zal waarschijnlijk dus nog wel een tijd gebruikt worden op de Olympische Spelen. Datzelfde geldt voor de olympische vlag van Chinees Taipei – een witte vlag met daarop het symbool van de Olympische Spelen en een symbool van Taiwan – en het nationale vlaglied, dat in plaats van het officiële volkslied gespeeld wordt.

Ik probeer mij de situatie voor te stellen. Wanneer Nederlandse sporters voetballen, hockeyen, wielrennen of schaatsen, kleuren veel fans oranje. Hoe zit het met de sportfans in Taiwan? Is er hier veel vraag naar nationale symboliek rondom een internationaal sportevenement? Of zorgt het gedwongen 'Chinees Taipei'-uiterlijk van de sporters ervoor dat deze behoefte er niet is?

Ik besluit een aantal sportzaken te bezoeken in Taiwan, op zoek naar een nationaal sportshirt of een soortgelijk product. Het blijkt inderdaad een lastige opgave te zijn. Veel winkels verkopen überhaupt geen nationale sportproducten. En in winkels van een bekend sportmerk als Nike vind ik alleen producten van Europese landen als Engeland, Frankrijk en zelfs Nederland, maar niet van Taiwan.

Een Nederlandse voetbal in een Taiwanese sportzaak

Individuele spelers voor het team

Ik besluit om een paar verkopers aan te spreken. Ze lijken enigszins verbaasd over mijn interesse in Taiwanese sportproducten. Eén van hen verklaart dat hun winkel wel nationale sportshirts verkoopt rondom belangrijke wedstrijden van het relatief succesvolle honkbalteam van Chinees Taipei, maar dat deze de rest van het jaar niet verkrijgbaar zijn.

“Tijdens de Olympische Spelen blinkt Chinees Taipei vooral uit in individuele sporten als taekwondo en gewichtheffen”, zo vertelt ze verder. Zij zelf neigt er als fan ook meer naar om individuele sporters aan te moedigen dan een compleet nationaal team. Is dit het gevolg van een situatie waarbij mensen zich moeilijker met de nationale symboliek van hun land kunnen identificeren?

Uiteindelijk vind ik toch nog wat ik zoek. Hiervoor blijk ik niet in een grote zaak van een officieel sportmerk te moeten zijn, maar in een modezaak van het Hongkongse merk Giordano. Hier vind ik onofficiële shirtjes, waarvan sommige de opdruk 'Taiwan' hebben, en andere de opdruk 'Chinees Taipei'. Wat verder opvalt is dat de shirts met de opdruk 'Taiwan' zichtbaar, vooraan in het kledingrek hangen, terwijl de shirts met 'Chinees Taipei' onzichtbaar, achteraan in het rek hangen. Toeval of niet?

Voor het maken van deze foto heb ik de shirts met 'Chinees Taipei' en 'Taiwan' naast elkaar gehangen.

Creatief met vertalen

Ik vraag de verkoopster welke van de twee shirts het best verkocht wordt. Niet heel verrassend blijkt dit het shirt met de opdruk 'Taiwan' te zijn. Fans hoeven zich immers niet aan officiële richtlijnen voor olympische sporters te houden, dus zij kunnen gerust een Taiwan-shirt dragen, net zoals zij bijvoorbeeld met de officiële Taiwanese vlag kunnen zwaaien.

Maar er zijn nog creatievere manieren waarop de Taiwanezen met de bijzondere situatie van hun olympische sporters omgaan. Zo zijn er verschillende manieren waarop je het woord 'Chinees' in de naam 'Chinees Taipei' naar het Chinees kan vertalen. In Taiwan hebben ze ervoor gekozen om het woord 'Chinees' niet te vertalen als 'het land / de staat China', maar als 'de Chinese beschaving / cultuur'.

Het went

Door deze vertaling klinkt de naam 'Chinees Taipei' minder als een claim dat het land in politieke zin bij China hoort. Al met al krijg ik de indruk dat veel Taiwanezen relatief goed met zo’n naam kunnen leven. “Wanneer ze de keus hebben, zouden ze liever een andere naam zien op de Olympische Spelen”, zo vertelt een verkoopster mij. “Maar gezien de naam 'Chinees Taipei' al sinds de jaren tachtig wordt gebruikt, zijn we er ondertussen wel aan gewend.”

Dit artikel kwam mede tot stand door medewerking van Yun, met wie Daan eerder een webserie over Japan maakte voor de VPRO. Je vindt de volledige serie door op deze link te klikken.