25 jaar na staatsgreep Rusland: 'Het waren bizarre dagen'

Inmiddels is het alweer 25 jaar geleden dat de mislukte staatsgreep plaatsvond in de toenmalige Sovjet-Unie. De conservatieven van de Communistische Partij waren bang voor het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en wilden de macht overnemen. Maar zowel Boris Jeltsin als het volk greep in en de coup mislukte.

Knullig en amateuristisch

Journalist en oud-correspondent Peter d'Hamecourt vertelt in de Sportzomer op NPO Radio 1 hoe hij die periode beleefde. Rond het middaguur was d’Hamecourt van zijn vakantieoord terug in Moskou en vanaf het begin af aan voelde het raar. “Er reden wel tanks, maar waar gingen ze naartoe en wat was het doel ervan? Het zat zo knullig en amateuristisch in elkaar dat je je afvroeg: was het eigenlijk wel een coup?” In Rusland is men dol op complottheorieën, vertelt d’Hamecourt. Zo zou de coup volgens de verhalen mogelijk een opzet zijn geweest van Boris Jelsin om het uiteenvallen van de Sovjet-Unie te versnellen.

Avondklok

Voor het toenmalige programma NOS-Laat moest d’Hamecourt een bijdrage leveren, maar er was een avondklok. Als je dat doet word je meteen opgepakt, zeiden ze tegen hem, maar toch ging hij rond 23.00 uur de straat op. “Ik ben met mijn auto door een totaal verlaten Moskou gereden, waar geen politieagent te zien was, laat staan een tank. En rond middernacht reed ik weer naar huis zonder door wie dan ook lastig te zijn gevallen.”

Zwanenmeer

Ondertussen zat de toenmalig president Gorbatsjov in zijn vakantiehuis. Hij kreeg van de coupplegers huisarrest en de communicatie werd uitgeschakeld, hij werd geïsoleerd gehouden. In Moskou werd verteld dat hij ziek was. De Sovjet-media stonden toen helemaal onder controle van de coupplegers, maar de bevolking wist wel dat er iets aan de hand was onder meer omdat zowel op tv als op radio de hele tijd Het Zwanenmeer werd uitgezonden.

Coup afgelopen

Tijdens de eerste nacht van de coup was nog veel onduidelijk over wie verantwoordelijk was voor de coup en wie de staatsgreep steunde. In de tweede nacht werd het volgens d’Hamecourt echt bizar. Meer mensen kwamen de straat op en begonnen standbeelden om te trekken van helden uit de Sovjet-Unie. Zelf was d’Hamecourt toen ook in het centrum.

Juist op het moment dat hij dacht dat ze het hoofdkantoor van de NKVB (later de KGB) gingen bestormen, kwamen er mensen naar het Loebjankaplein toe om te vertellen dat ze naar huis moesten omdat de coup was afgelopen.

Deze week werd in Rusland een enquête gehouden over de gebeurtenissen in 1991. Daaruit bleek dat maar 25 procent van de ondervraagden wist wat er in die augustusdagen had plaatsgevonden.