Herbegrafenis dictator Franco legt verdeeldheid Spanje bloot

Veel meer dan de kist op de schouders van zijn kleinkinderen krijgt Spanje niet te zien. Op eigen verzoek dragen de familieleden hun opa uit de basiliek van de Dodenvallei, op zo'n zeventig kilometer van Madrid. Voor de deuren van het reusachtige, in de rotsen gehakte kerkgebouw wacht een begrafenisauto die een kort ritje maakt naar de helikopter. Alleen als het weer tegenzit gaat het vervoer over de weg naar Mingorrubio, waar Franco's echtgenote Carmen al in 1988 werd begraven.

De herbegrafenis van oud-dictator Franco zal verder alles hebben van een militaire operatie, waarin niets aan het toeval wordt overgelaten. Zo staat in de Dodenvallei een reserve begrafenisauto klaar, mocht de eerste kapot gaan. Ook is een tweede helikopter beschikbaar, zo bleek woensdag tijdens een generale repetitie van de ceremonie, waarvoor 500 journalisten uit 18 landen zich hebben geaccrediteerd.

63.061,40 euro

22 aanwezige familieleden, maar ook de arbeiders van het marmerbedrijf dat een 1500 kilo zware plaat boven de kist weghaalt, regeringsvertegenwoordigers en priesters worden gescand om te voorkomen dat iemand opnames maakt. Een tent over de kist verhindert dat eventueel verborgen camera's beelden draaien. In deze tent worden alleen twee familieleden, en als getuige de eveneens gefouilleerde minister van Justitie Dolores Delgado, toegelaten.

"De familieleden hebben zich altijd verzet tegen deze herbegrafenis, en eisen discretie. Die zullen we als overheid uiteraard bieden. Het zal waardig verlopen", verzekerde een regeringswoordvoerder tijdens een extreem drukke briefing over de herbegrafenis. Daar werden ook de kosten genoemd: 63.061,40 euro voor de tweede teraardebestelling van de Spaanse dictator. "Dat is het maximumbedrag."

Bedevaartsoord voor fascistische vereerders

Als piepjonge generaal leidde Francisco Franco (1892-1975) in de jaren 30 van de vorige eeuw de militaire opstand tegen de republikeinse regering. De strijd eindigde in een burgeroorlog die Franco zou winnen. Vanaf 1939 bestuurde caudillo Franco als ijzeren alleenheerser het land tot zijn dood in november 1975. Voorafgaand aan de staatsbegrafenis werd het lichaam gebalsemd en "voor eeuwig" onder het altaar van de Dodenvallei te ruste gelegd.

Maar zo lang zou het niet duren. Met de komst van de regering onder de socialist José Luis Zapatero begon de discussie over de rustplaats, waar Franco omringd is door de lichamen van tienduizenden voor- en tegenstanders van zijn regime. Ook verwerd de Dodenvallei een bedevaartsoord voor fascistische vereerders.

Met speciale wetgeving voor eerherstel van slachtoffers - of hun nabestaanden - uit de Francotijd lukte het vanaf 2007 een Kamermeerderheid achter de herbegrafenis van Franco te krijgen. Een slepende juridische strijd volgde. Pas afgelopen maand verwierp het Hooggerechtshof de laatste obstakels. Daarmee kwam de weg vrij voor Spanje's huidige premier Pedro Sánchez, die het uit de Dodenvallei weghalen van de dictator tot een verkiezingsbelofte maakte.

De herbegrafenis legt een open zenuw bloot. "Het bewijst dat de wond openblijft als je er niets mee doet", zegt correspondent Rop Zoutberg in NOS Met het Oog op Morgen. "Met zo’n herbegrafenis sluit je een geschiedenis af. Ik denk dat dat voor een land als Spanje heel belangrijk."

Demonstranten

Met het boren van vier gaten in de granieten grafplaat start om half elf deze ochtend de operatie. Veel hangt af van de staat van beide kisten - een van hout, een van zink - waarin de dictator werd begraven. "Voor beide kisten hebben we vervanging. In het gunstigste geval is het in een uur al klaar."

Nog onduidelijk is ook hoeveel demonstranten op de herbegrafenis afkomen. Twee demonstraties van aanhangers van Franco in Mingorrubio zijn wegens mogelijke ordeproblemen verboden.

Bedreigingen zijn er inmiddels ook bij het marmerbedrijf dat de steen boven de dictator op last van de regering licht. De naam van het bedrijf lijkt ongelukkig gekozen. 'Hermanos Verdugo', letterlijk 'Gebroeders Beul'.