35 jaar na Tsjernobyl: 'Wit-Rusland doet ook nu met de coronacrisis niets'

Journalist Franka Hummels was nog net geen acht jaar toen in 1986 de ramp met de kerncentrale bij Tsjernobyl plaatsvond. Toch zijn de herinneringen levendig. "Bakken vol spinazie die vernietigd werden, mensen die bang waren voor hun moestuinen en de koeien moesten op stal blijven. Hier in Nederland was veel angst."

Geen eerlijke cijfers

35 jaar later is nog steeds onduidelijk hoeveel schade de ramp nabij de Wit-Russische grens van Oekraïne heeft aangericht. "Slachtoffers met stralingsziekten zou je kunnen tellen, maar er zijn nooit eerlijke cijfers van geweest. Ook de gevolgen zijn nooit goed gemonitord", vertelt de Wit-Rusland-kenner.

"Er zijn mensen die spreken van duizenden doden, dat is misschien wat geëxtrapoleerd. Er zijn ook mensen die zeggen dat het er maar een paar zijn. We weten het gewoon niet."

Evenmin zijn de Wit-Russen op de hoogte; nu niet over de gevolgen van de ramp en toen al helemaal niet. "Leeftijdsgenoten die op zeventig kilometer van de ramp woonden, wisten niks. Zij wisten wel dat het heel warm was die dag en dat ze gewoon naar buiten zijn gegaan voor de 1 mei-parade."

'Ik zie geen straling, u wel?'

Hoe de overheid van Wit-Rusland destijds met de ramp omging, heeft veel weg van de aanpak van de coronapandemie nu. Of beter gezegd: het uitblijven van een aanpak. "Bij beide is er sprake van grote inactiviteit. President Loekasjenko stond bij het ijshockey te verkondigen dat het allemaal niet zo erg was en dat mensen lekker wodka moesten drinken en naar de sauna konden gaan."

"Op die ijsbaan zei hij: ik zie geen virus. Dat deed hij ook bij het bezoeken van de rampplek: ik zie geen straling, u wel?", vertelt Hummels. "Loekasjenko kan zich geen pandemie veroorloven. Hij heeft mensen die stierven aan corona zelfs belachelijk gemaakt."

Late evacuatie

Waar in Oekraïne nog enigszins gehandeld werd na de kernramp, was dat in Wit-Rusland helemaal niet het geval. "In 1991 werd een plek in de buurt van de rampplek pas geëvacueerd." Pas laat kwam mondjesmaat naar buiten dat er echt iets aan de hand was, vooral door buitenlandse bronnen.

"Gorbatsjov (destijds de leider van de Sovjet-Unie) zei voor meer openheid te zijn. Hij was dat ook wel iets meer dan voorheen, maar niet hierover. Ik denk omdat hij zelf ook niet helemaal op de hoogte was." Ook wordt als reden opgevoerd dat de regering paniek wilde voorkomen, vertelt Hummels.

Artsen worden vervolgd

Net als met de kernramp zijn er nu ook geen cijfers over de gevolgen van de pandemie en het gebrek aan handelen van de overheid. "Artsen die naar buiten komen met cijfers worden vervolgd of ontslagen. Of ze zijn niet eerlijk over de cijfers omdat ze dan hun werk niet meer kunnen doen. Vanuit de gevangenis kunnen ze geen mensen behandelen."

Burgers proberen cijfers te verzamelen over het aantal coronaslachtoffers, maar ook die geven geen volledig en betrouwbaar beeld, volgens Hummels.

De parallel tussen de gebeurtenissen moge duidelijk zijn, stelt Hummels: "Bij allebei zien we een enorme bedreiging voor de volksgezondheid en onwil van de regering om mensen te beschermen."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.