Wat is er uit de besprekingen van het AUKUS-verbond gekomen?

"Er is bevestigd dat Australië in de komende tien jaar drie tweedehands kernonderzeeërs gaat kopen van de VS", vertelt Australië-correspondent Meike Wijers in het NOS Radio 1 Journaal. "Daar komen misschien op termijn nog twee bij. Nu zeg ik wel tweedehands maar het zijn zeer geavanceerde onderzeeërs."

Kernonderzeeërs

Deze kernonderzeeërs kunnen voor een lange tijd onder water blijven, omdat ze aan worden gedreven door kernenergie. "Ze kunnen maandenlang geheime onderzeese operaties uitvoeren. Daar was premier Albanese erg trots op. Hij zei: het is de tweede keer in de geschiedenis dat de VS dit soort technologie deelt met een ander land."

Daarnaast is er ook afgesproken dat Australië in de komende decennia acht nieuwe kernonderzeeërs krijgt van de VS. "Dat gaat nog wel even duren, ze moeten nog gebouwd worden. De bouw begint vanaf van 2040 en kan tot eind jarig ’50 duren. Er hangt ook een prijskaartje aan: het project kan zo’n 225 miljard euro gaan kosten in de komende decennia."

Reden

Australië maakt deze keuzes vanwege de toenemende dreiging van China, vertelt Wijers. "Het is opmerkelijk dat de Britse premier Rishi Sunak dat ook letterlijk zei. Hij noemde China als reden, ook de Russisch invasie, voor chaos en verdeeldheid in de wereld. Dat is wel opvallend, in 2021, toen AUKUS voor het eerst werd aangekondigd, werd China helemaal niet genoemd. Het is nu wel duidelijk dat China in de regio heel veel macht heeft en die ook groeiende is."

Australië dacht dat het tot voor kort genoeg had aan onderzeeërs die dicht bij de kust konden blijven. Maar activiteiten van China in de Zuid-Chinese zee heeft het land van gedachte veranderd. "Door deze dreiging voelt men steeds meer de noodzaak voor dit soort geavanceerde middelen om tegengewicht te bieden."

Escalatie

China is niet blij met de afspraken die zijn gemaakt bij de besprekingen van het AUKUS-verbond. "China heeft al gezegd dat het schaamteloze acties zijn", zegt China-correspondent Garrie van Pinxteren. "Het zou ook meer kans leveren op nucleaire proliferatie, dus het verspreiden van kernwapens en kernfaciliteiten." Volgens China wordt zo de wapenwedloop weer opgestookt.

Ook zou het beeld van de Chinese bedreiging niet kloppen. "China ziet zichzelf niet als agressor, maar ziet zichzelf steeds meer als omsingeld door de VS en zijn bondgenoten. Het ziet dat als agressieve houding ten opzichte van China."

Nucleair

"Het gaat bij die onderzeeërs niet om kernwapens die door de onderzeeërs gebruikt worden. Het gaat om de manier waarop ze worden aangedreven. De VS zegt ook: wat we gaan leveren, zijn afgesloten systemen waar de kernenergie in zit. Je kan ze niet openmaken, het blijft functioneel zolang die onderzeeërs functioneel is. Het argument van China dat dit leidt tot nucleaire proliferatie slaat nergens op. China zegt: het is wel degelijk een proliferatie."

Australië maakt zich nu ook een doelwit voor het Chinese leger en misschien zelfs voor een nucleaire aanval van China, vertelt Van Pinxteren. "China werpt het daar heel erg op, maar is eigenlijk heel erg ontevreden dat de VS, Australië en het VK een militair bondgenootschap sluiten. Het heeft gevolgen voor de Zuid-Chinese zee en China zegt: daar hebben ze niets te maken. Dat is onze invloedsfeer."