Dertien getuigen MH17-proces blijven anoniem vanwege 'aanzienlijke risico's'

Dat blijkt uit documenten die Nieuwsuur in handen heeft. Ook de officiële tenlastelegging, die de vier verdachten op 2 oktober 2019 kregen opgestuurd, is in het bezit van Nieuwsuur. Daaruit blijkt dat de verdachten moord en doodslag ten laste wordt gelegd, omdat ze opzettelijk een vliegtuig in gevaar hebben gebracht.

Zij hebben, volgens het OM, de "commandant(en) en de bemanning" van de Buk-raket voorzien van telefoons en informatie gegeven over de juiste locatie voor het afschieten van de raket. Daarnaast hebben de verdachten het transport begeleid en waren ze betrokken bij het verbergen van de Buk en de bemanning.

Wie zijn de verdachten?

Het OM vervolgt Igor Girkin, Sergej Doebinski, Oleg Poelatov en Leonid Chartsjenko. Onder de verantwoordelijkheid van Girkin, minister van Defensie, werd een speciale inlichtingen- en spionagedienst opgericht, onder leiding van Doebinski. Zijn plaatsvervanger was Poelatov en daaronder viel Chartsjenko die een aparte spionage-eenheid leidde. Chartsjenko is een Oekraïner, de anderen zijn Russen.

Verdachte al jaren niet gezien

Op 9 maart is de eerste zitting in het MH17-proces, dat wordt gehouden in de extra beveiligde rechtbank bij Schiphol. De dagvaarding en de tenlastelegging daarvan zijn naar de bij justitie bekende adressen gestuurd. Onzeker is of de verdachten daar ook daadwerkelijk wonen. Uit onderzoek van Nieuwsuur blijkt dat een van de verdachten, Leonid Chartsjenko, al jaren niet meer gezien is op zijn adres in Oekraïne.

Een zaak tegen Chartsjenko in Oekraïne is door de rechtbank aangehouden omdat onzeker is of hij op de hoogte is van de procedure tegen hem. Twee weken geleden besloot de officier van justitie daar om die zaak terug te trekken.

In een reactie zegt een woordvoerder van het Nederlands Openbaar Ministerie: "Het OM moet zijn uiterste best doen om een verdachte te bereiken, zodat die weet dat hij op de zitting moet verschijnen. Dat kan via de post, maar er zijn natuurlijk meer methodes om met iemand in contact te komen."

"Of dat juist is verlopen en of het proces door kan gaan, ondanks de eventuele afwezigheid van een verdachte: dat zijn vragen die aan het begin van het proces aan de orde zullen komen. Hierover zal de rechtbank een beslissing moeten nemen. Hierbij gelden dus de Nederlandse regels. Bij Oekraïense zaken geldt het Oekraïense recht."

Nummering van getuigen

Uit de documenten blijkt dat bij één getuige het verzoek om de identiteit geheim te houden, is afgewezen. De rechter-commissaris vindt wel dat deze getuige zich door zijn verklaring bedreigd zou kunnen voelen, maar het zou praktisch gezien onmogelijk zijn om de anonimiteit van de getuige te waarborgen.

De getuigen die bescherming krijgen, zijn aangeduid met code X48 en een reeks nummers met daarvoor een V (7, 9, 11, 22, 43, 44, 45, 47, 49, 51, 52, 54). In een reactie zegt justitie dat de nummering niets zegt over het aantal getuigen.

Opvallend is dat de getuigen die bescherming krijgen in de meeste gevallen pas gehoord zijn in 2019. Het gaat om negen personen in totaal. De overige in 2018 en één in 2016.