Waarom Jamaicaanse reggae-artiesten maffialeiders als helden neerzetten

Politieke worstelingen

Voorheen zag de dj reggae vooral als muziek met een goede beat en met dansbare platen. Maar later, in haar andere functie als wetenschapper, viel het haar ook op dat in die teksten veel informatie zit over politieke worstelingen en gedachten van het volk over macht.

Denk aan het nummer Times Like These van Queen Ifrica. "Dit nummer sluit aan bij vragen die ik zelf ook stel over wat macht is en welke leiders we zien als legitiem", vertelt Jaffe, die ook hoogleraar stadsgeografie is aan de Universiteit van Amsterdam. Dit lied gaat over tijden van crises, moreel verval, geweld, seksuele moraal en conflict.

"Daarin zegt ze telkens: ik mis helden, en verwijst ze naar de nationale canon van helden die na de onafhankelijkheid in 1962 zijn ingesteld. Er is in dit nummer hang naar een leider die mensen komt redden uit tijden van ellende."

Koloniale verleden

In Jamaica bestaat er al geruime tijd een traditie van nadenken over hoe het met land gaat, vertelt de antropoloog. En dan vooral via de muziek. "Daarbij worden vragen gesteld zoals: liggen de oorzaken van huidige problemen in het koloniale verleden of in de politiek rondom onafhankelijkheid? Het heden, verleden en toekomst komen samen, waar veel over wordt nagedacht."

Een van de meest populaire reggae-artiesten van dit moment is Chronixx. Samen met zanger Protoje maakte hij het nummer Flames. "Terug naar de old school reggae, maar dan met moderne beats er doorheen. Dit nummer gaat ook over de geschiedenis van helden. De titel verwijst naar de rastafari-traditie van muzikaal vuur richten op misstanden", vertelt Jaffe.

In dit lied benadrukken Chronixx en Protoje dat de overheid muzikanten beschuldigt van criminaliteit. "Maar dan zeggen de artiesten: laten we terugkijken in de geschiedenis, waarbij zij de eerste premier van het land aanhalen die in de canon als nationale held wordt neergezet. Waarom is híj een held, terwijl hij met zijn politieke partij aan de wortels staat van conflicten die er nu nog steeds zijn?"

Maffiabazen

Opvallend is dat maffialeiders, die in Jamaica bekendstaan als 'dons', door dergelijke reggae-artiesten worden neergezet als alternatieve helden. Een thema waar Jaffe onderzoek naar doet. "Velen denken bij criminele leiders aan mensen die geweld plegen. Maar wat ik ook zie, is dat ze binnen wijken een uitgebreide bestuursfunctie hebben."

"Ze zorgen voor bewoners, regelen voorzieningen, zorgen voor het afhalen van afval. Ze staan aan het hoofd van een soort politie-achtige orde die effectiever is dan de officiële politie."

De macht van deze criminele leiders is groot. Enerzijds vanwege de nauwe banden met de grote politieke partijen in het land, die de 'dons' van oudsher inzetten om politieke invloed uit te oefenen op het volk. Anderzijds houdt de lokale bevolking deze lokale leiders op een voetstuk. "Die dons komen uit hun buurt. Ze lijken meer op hen. In hun ogen zijn zij meer te vertrouwen dan de officiële politie."

Op muurschilderingen van de stad staan de gezichten van maffialeiders afgebeeld. "Zo krijgen mensen dag in dag uit via de populaire cultuur en muziek te zien: dit is geen crimineel, dit is een held."