Excuses voor slavernijverleden essentieel: 'Daarmee geeft overheid erkenning aan verleden'

Keti Koti is de dag waarop de afschaffing van slavernij wordt herdacht en de vrijheid wordt gevierd. Voor activiste Janice Deul is het een dag van bewustwording: "En het is een dag van bezinning, van het vieren dat je er bent en dat je er mag zijn." Zij pleit er daarom voor dat 1 juli een officiële feestdag wordt in Nederland, net als 4 en 5 mei dat zijn.

"Het is niet alleen geschiedenis van mensen van Afrikaanse afkomst, dus van Surinamers en Curaçaoënaars, maar het is de geschiedenis van heel Nederland", vult Otmar Watson aan, directeur en artistiek leider van Stichting Untold. "Het is een gedwongen, gedeelde geschiedenis." En volgens Deul is het dus bij uitstek een dag waarbij we stil moeten staan.

Ketenen Gebroken

Op 1 juli 1863 wordt in Suriname en de Caribische delen van het Nederlands koninkrijk de slavernij afgeschaft en werden dus de ketenen van de tot slaaf gemaakten gebroken. Dat laatste is ook letterlijk wat Keti Koti betekent in het Sranantongo: 'Ketenen gebroken'. In de wet die dat jaar van kracht ging, stond wel dat tot slaaf gemaakten die in Suriname leefden nog tien jaar op de plantages moesten werken. Wat dat betreft veranderde die tien jaar weinig: vrijgemaakten werkten wel voor een karige loon, maar het was nog steeds gedwongen arbeid. Vandaar dat het jaar 1873 als een belangrijk jaar wordt gezien en veel als einde van de slavernij wordt beschouwd.

In 2023 staan we stil bij 150 jaar afschaffing van de slavernij. Dat jaar wordt een officieel herdenkingsjaar, maakte demissionair premier Rutte vorig jaar bekend. Hij was toen niet bereid om excuses aan te bieden. Dat, terwijl veel nazaten ervoor pleiten dat de overheid wel excuses maakt.

Excuses vanuit de overheid

"Als jouw rijkdom gebaseerd is op het vermoorden, op het uitbuiten, op het martelen van mensen en families uit elkaar trekken en daar teren we nog steeds op, dan vind ik dat de overheid daar minstens excuses voor moet aanbieden", zegt acteur Ayrton Kirchner.

"Ik vind dat er formele excuses moeten komen vanuit de overheid, want daarmee wordt erkenning gegeven voor hetgeen dat in het verleden is gebeurd", aldus Watson. Historicus Mark Ponte onderschrijft dat: "Ik denk dat het een goed idee zou zijn om eens echt tot erkenning te komen en excuses zijn daar zeker onderdeel van." Ook bij Deul staat erkenning centraal: "En de excuses zijn onderdeel van de erkenning."

Feestdag voor alle Nederlanders

Alle Nederlanders hebben hiermee te maken, zegt Ponte. "Dat blijkt wel uit recente onderzoeken die er gedaan worden over de slavernijgeschiedenis van Amsterdam, van Rotterdam, van Utrecht. En ook omdat het grote invloed heeft tot op de dag van vandaag. Hoe de bevolking is samengesteld, wat mensen daarbij voelen." Het is daarom ook belangrijk als land om collectief bij deze dag stil te staan, wat natuurlijk bij uitstek kan als het een officiële feestdag is, vindt Deul.

"We moeten de geschiedenis niet vergeten. Wel vergeven, niet vergeten", vult Kirchner aan. "Keti Koti betekent voor mij het afschaffen van een vreselijke periode en het ingaan van een nieuw tijdperk waarin we erkennen dat we één ras zijn, een menselijk ras."