Zangvogels herkennen? Doe de cursus van Vroege Vogels!

In de cursus Vogelzang 2024 gaat Vroege Vogels op pad met twee grote kenners van de vogelzang. Vogelaar Dick de Vos ontwikkelde een determinatiesleutel om vogels op naam te brengen door middel van hun zang en/of roep. Henk Meeuwsen begon al op jonge leeftijd met het maken van geluidsopnames in de natuur. In 2000 richtte hij Meeuwsen Natuurgeluiden op. Zijn geluidsopnames zijn te horen in vele natuurfilms en documentaires. Hier zie je hoe zangvogelexperts te werk gaan.

Roodborsttapuit

De zang van de roodborsttapuit is moeilijk te herkennen. Hij zingt niet zo hard en zijn zang lijkt erg op die van het paapje en van andere tapuiten. "Daarom is het moeilijk het geluid te analyseren, het is eigenlijk een soort heel snel gefrasel", zegt Dick de Vos, vogelzangexpert. Wat wel goed te herkennen is, is zijn alarmroep. "Dat noemen ze in Engeland ook wel de stone-chat. Alsof twee steentjes tegen elkaar aan ketsen."

Cetti's Zanger

De Cetti's zanger is de laatste jaren aan een opmars bezig. Was het eerst nog een hele bijzondere vogel die je vooral in de Biesbosch hoorde, nu vind je hem in de meeste waterrijke gebieden wel. Je zou hem kunnen zien als een 'klimaatschuiver' die vanuit zuid Europa zijn leefgebied steeds verder naar het noorden uitbreidt. Zijn naam dankt hij dan ook aan de Italiaanse priester die de vogel voor het eerst omschreef: Francesco Cetti.

"Eigenlijk stelt hij zich, als nieuwkomer, voor aan ons", durft Meeuwsen wel te stellen. "In feite zingt hij 'Ik, ikke Cetti, ikke Cetti'. En dat met een enorm explosief geluid, je kan er echt van schrikken tijdens je wandeling." Het zijn korte strofen, "en hij neemt vaak erg lang pauze", vult De Vos aan. "Soms zit er wel een half uur tussen zijn twee stukjes zang. Hij is ook niet te verwarren met andere soorten. Geen een vogel zingt zo'n strofe als deze, zo explosief en kort. De Cetti's zanger is niet te missen."

Boomleeuwerik

De boomleeuwerik zingt strofen die licht van elkaar verschillen. Elke strofe begint aarzelend, daalt in toon en versnelt dan iets. Ook het volume neemt dan toe. De strofe bestaat uit identieke tweetonige motieven: elk nootjes wordt gevolgd door een dalend fluittoontje.

Kenmerken van de boomleeuwerikzang:

• halfvrije zangstrofen
• melancholiek
• begin is aarzelend
• helder en vloeiende strofes
• de motieven zijn tweetonig

De boomleeuwerik zingt zijn eigen naam in het Latijn: Lullula arborea.

Opvallend aan de boomleeuwerik zijn de lange brede vleugels en het korte staartje. Ook is de vogel te herkennen aan het korte kuifje en het zwart-witte vlekje aan de rand van de vleugels. De broedgebieden van de boomleeuwerik zijn te vinden op de hogere zandgronden (Utrechtse Heuvelrug, Veluwe en Oost- en Zuid- Nederland) en de duingebieden.

Goudhaan

"Het geluid van de goudhaan is heel hoog en dun", zegt De Vos. Dat is bij naaldboomsoorten gewoon, omdat naaldjes het hoge geluid beter geleiden. In de loofbossen heb je bijvoorbeeld de merel, die een stuk lager zingt, wat de bladeren van loofbomen beter kunnen hebben. Net nadeel van zo'n hoog geluid is dat hoe ouder je wordt, hoe moeilijker het is om het goudhaantje te horen.

Dat geldt voor de Vos zeker, mannen van 60+ hebben vaak moeite met deze soort. "Jonge vrouwen, pubermeisjes van rond de 16, hebben eigenlijk het beste gehoor. Dus eigenlijk moet je om het goudhaantje te horen je dochter, nichtje of vriendin meenemen. Of je bent zelf een jonge vrouw, dan heb je geluk", zegt hij.

Het goudhaantje zingt een ritme dat lijkt op het metrum dat de oude grieken gebruikten in hun dichtregels. "Tu-du-du-du tu-tu-tu tu-du-du" doet Meeuwsen het vogeltje na. "Het is een golvend zangetje met een krulletje aan het eind." Dat is echt anders dan de vuurgoudhaan, waar je hem mee zou kunnen verwarren. Die zingt op gelijke toonhoogte, begint wat langzamer en gaat dan versnellen. "Dat is echt heel anders. "