Wat staat ons cultureel erfgoed te wachten door klimaatverandering?

"Het is een probleem dat gek genoeg onder de radar is gebleven. Ook in mijn eigen vakgebied. Het rapport van de club van Rome is van begin jaren 70. En zelfs recentere vakliteratuur noemen klimaatverandering helemaal niet. Bij mij was het altijd een abstract vermoeden."

"Tot twee jaar geleden, toen de kerk in Valkenburg overstroomde. Ook het kasteel van Hoensbroek en verschillende Romeinse bruggen in de Maas liepen onder water", vertelt Weststeijn. De hoogleraar besloot hierover een boek te schrijven.

"Eigenlijk begon het met een heel naïeve vraag die best vaak gesteld werd als ik rondleidde op historische locaties. Bijvoorbeeld in het Paleis op de Dam, een van mijn favoriete plekken. Er werd dan altijd zoiets gevraagd als: denkt u dat het er over 300, 400 jaar nog staat? Dan antwoordde ik automatisch: natuurlijk, als samenleving zorgen we daar gewoon voor. Tot ik dus die verbinding maakte met klimaatverandering, ik was er gewoon niet meer zeker van."

Niet alleen een Nederlands probleem

"Het is niet alleen een Nederlands probleem. Al ligt Nederland aan zee, met een stijgende zeespiegel en wordt er meer en meer water aangevoerd vanuit de delta van de Rijn. Dat maakt ons een kanarie in de kolenmijn. Maar op sommige locaties in de wereld is het al veel duidelijker. Venetië is een heel goed voorbeeld. Daar is een opblaasbare dam gebouwd, die de stad nog 150 jaar moest beschermen. Inmiddels weten we dat die dam nog zo'n vijftig jaar meegaat."

"En als we naar Zuidoost Azië kijken, dan zijn er nog ernstigere gevallen op te noemen. Hoi An bijvoorbeeld, sinds 2017 is die stad elk jaar overstroomd. Die stad zal het einde van de eeuw niet halen. En kijk naar Jakarta, die stad is al opgegeven! Als je het allemaal bij elkaar in ogenschouw neemt en die Nederlandse oogkleppen van 'wij zijn de beste dambouwers en waterwerkers' ter wereld even afzet, dan is er inderdaad gewoon sprake van een crisis", legt Weststeijn uit.

"Dit boek was voor mij een ingewikkelde uitdaging, namelijk om als historicus over de toekomst na te denken. In mijn veld is het ook zo dat er veel objectgericht onderzoek wordt gedaan. Ik wilde het grotere plaatje in beeld krijgen. Dat is een beetje wezensvreemd aan kunst- en historisch onderzoek. Ik ben een kunsthistoricus. Ik baseer mij als wetenschapper op andere bronnen. Nature heeft al in 2018 een overzicht gemaakt van al het Unesco-erfgoed in het Middellandse Zeegebied."

"Meer dan 40 sites werden in hun voortbestaan bedreigd, door erosie of de zee. Een vergelijkbaar artikel is geschreven over de Verenigde Staten. Ik heb ook veel geleerd uit het laatste IPCC-rapport. Dat is in zijn aard behoudend, maar desalniettemin schrikbarend. Maar het zijn onrustbarende voorspellingen voor Nederland. De deltawerken zijn berekend op 40 centimeter en het IPCC gaat daar overheen", zegt hoogleraar Weststeijn.

Oplossingen

Er zijn volgens de hoogleraar drie routes waarlangs we ons erfgoed toch kunnen beschermen. "Het is dus niet alleen maar de noodklok luiden. Het gaat dan om: Digitaliseren, transformeren en reconstrueren. Over digitaliseren ben ik wat sceptisch. Je kunt het heel mooi terugvinden, met allemaal verwijzingen. Digitalisering is nooit getest op de tijdschaal die we nodig hebben voor historisch erfgoed. Die denken in tijden van eeuwen. Hardware en software zijn daar vooralsnog niet op berekend."

"De eerste 3D-reconstructies heb ik op een floppydisk. Hoe is dat nog te gebruiken? Transformeren is een andere oplossing. Dat is het aanpassen aan de situatie. Bijvoorbeeld het aanpassen van tienduizenden houten palen, waar bijvoorbeeld Amsterdam mee te maken heeft. We zullen het water meer ruimte moeten geven", aldus hoogleraar kunstgeschiedenis Thijs Weststeijn.