Opportunisme viert hoogtij in morele besluitvorming

"In het dagelijks leven maken we heel vaak keuzes die effect hebben op andere mensen", zegt Van Baar. "Dat kan iets heel kleins zijn, zoals een beetje geld doneren aan een goed doel. Of iets groots: of je de belasting ontwijkt of niet. Bij al die keuzes komen morele overtuigingen kijken, morele principes wegen daarin mee. Mensen zijn niet alleen zelfzuchtig maar hebben ook allerlei interesses in de welvaart van anderen." Ingewikkelde processen die in een laboratoriumsetting tastbaar worden gemaakt.

"We laten proefpersonen in het lab, zelfs in een MRI-scanner, economische spellen met elkaar spelen. Daarbij krijgen ze dus ook de kans om geld voor zichzelf te houden of te stelen van een ander.
"Door dat op een slimme manier te doen kun je bepaalde morele principes van elkaar scheiden en kun je dus ook zien welke hersenprocessen daarbij komen kijken." In onderstaande video een voorbeeld van zo'n spel.

"Waar het op lijkt is dat een grote groep van die mensen eigenlijk switcht tussen de twee morele principes. Als het ze goed uitkomt geven ze de helft terug. Maar als ze minder hebben dan ze eigenlijk moeten teruggeven, zie je dat ze niet voldoen aan de verwachtingen van de ander."

Uit het onderzoek van Jeroen van Baar blijkt dat ons brein wat betreft het nemen van financiële beslissingen nóg complexer is dan gedacht. "Het vernieuwende van dit onderzoek is dan ook dat mensen verschillende morele principes kennen en daarin wisselen, afhankelijk van wat hen het beste uitkomt op dat moment." We zijn dus vrij opportunistisch met onze morele principes.