Meer boetes voor daklozen: ‘onmenselijk en zinloos’

Alleen al in Rotterdam werden vorig jaar 716 bekeuringen voor buiten slapen uitgedeeld, een ruime verdubbeling ten opzichte van het jaar daarvoor. In Den Haag gingen vorig jaar 643 buitenslapers op de bon. En in Almelo ging de gemeenteraad deze week nog akkoord met de invoering van boetes voor buitenslapers, om boa’s iets in handen te geven om op te treden tegen overlast.

Beschamend, noemde burgemeester Halsema van Amsterdam het dat slapende dakloze mensen beboet worden. Haar Haagse ambtgenoot Van Zanen verzuchtte dat het geen enkel nut heeft om mensen te beboeten die helemaal niks hebben. Overal lijken bestuurders en andere partijen het erover eens dat dit soort bekeuringen geen oplossing biedt.

Van den Brûle: “Het wordt gedaan vanuit het idee dat handhaving werkt,” legt advocaat Ineke van den Brûle uit in het NOS radio 1 journaal, “maar het werkt niet. Je stuurt iemand met een boete weg, maar hij zal toch ergens anders heen moeten. Het is een heilloze weg.”

Twintig of dertig boetes

Van den Brûle was de advocaat van de Haagse Lars (niet zijn echte naam), die vorig jaar een hele reeks boetes kreeg voor slapen in een portiek. Toen hij dakloos werd, sliep hij eerst in hostels en hotels. Toen zijn geld opraakte, begon hij in een portiek te slapen. “Ik heb wel twintig of dertig boetes gehad. Je bent zo tien- of twintigduizend euro verder”, vertelt hij op Radio 1.

“Maar als die boetes vervolgens bij de rechter aangevochten worden, gaan ze vrijwel altijd van tafel”, vertelt Van den Brûle. Sommige boetes van Lars, waartegen ze in verzet ging, werden zelfs vrijwel onmiddellijk geseponeerd. Komen ze voor de rechter, dan houdt deze rekening met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte. Dan volgt vaak vrijspraak of een rechterlijk pardon, waarbij je wel schuldig wordt bevonden, maar geen straf krijgt.

Schuldenberg

Volgens de wet moet degene die de boete krijgt, zelf het initiatief moet nemen om die boetes aan te vechten. En dat gebeurt nauwelijks. “Vaak worden mensen pas geconfronteerd met die hele schuldenberg, als ze net hun leven weer een beetje op de rit hebben. Dat maakt een nieuw begin extra moeilijk.”

Waarom doen we dit dan nog, is de vraag die dus rijst. “Je moet je afvragen wanneer je eigenlijk van overlast spreekt”, stelt de advocaat. “Sommigen ervaren zo'n buitenslaper als overlast, maar is dat werkelijk zo als iemand in die omstandigheden eindelijk diep in slaap is? Waar moet hij anders heen?”

Dat beaamt Lars, die inmiddels een kamer en een baan heeft en een nieuwe start heeft gemaakt. “Het is geen keuze om zo te leven. Het is niet echt logisch om alsmaar boetes te blijven geven. Zo ga je mensen niet helpen.”

“De focus moet liggen op preventie,” betoogt Van den Brûle. “Je moet investeren in echte oplossingen, en ophouden met boetes uitdelen die geen zoden aan de dijk zetten.”