Stikstof zorgt voor verzuring bodem en dat heeft grote gevolgen

Na de uitspraak door de Raad van State over de PAS-regeling, liggen verschillende bouwprojecten stil. Dat is goed nieuws voor de natuur. Dus is nu het moment om actie te ondernemen om bijvoorbeeld de zuurlast in natuurgebieden terug te dringen en het calciumprobleem aan te pakken. Dat kan met schelpengruis, hebben onderzoekers vastgesteld.

Wat is stikstof?

Stikstof is overal om ons heen aanwezig. Het is een gas dat in de lucht zit die wij inademen. Samen met zuurstof of waterstof wordt stikstof omgezet in stikstofoxiden en ammoniak. Dit wordt reactieve stikstof genoemd en is onmisbaar voor al het leven op aarde. Op natuurlijk wijze ontstaan kleine hoeveelheden reactieve stikstof. Maar, door inmenging van de mens is sinds het midden van de vorige eeuw de hoeveelheid reactieve stikstof in het milieu verdubbeld.

Stikstofoxiden worden voornamelijk uitgestoten door verkeer en door de industrie. Daarnaast komt ammoniak vrij in de landbouw en veeteelt. Dit komt door verdamping van uitwerpselen van koeien en dus ook uit mest. Mest is belangrijk voor de landbouw om de groei van gewassen te stimuleren en zo te voldoen aan onze behoefte aan voedsel. Maar, de ammoniak die vrij komt, lekt weg in de bodem en wordt opgenomen in de lucht en het water.

Stikstof stimuleert plantengroei in natuurgebieden

Via de lucht of het water komt ammoniak in natuurgebieden terecht waardoor ook daar plantengroei wordt gestimuleerd. Denk daarbij aan grassen en brandnetels. Die overwoekeren daardoor plantsoorten, zoals heide, die niet goed gedijen bij deze hoeveelheid ammoniak.

Door de planten die juist baat hebben bij ammoniak, gaat de biodiversiteit in Nederland achteruit. Heidegebieden worden overwoekerd met gras en bij grasvelden verdwijnen bloemrijke planten. En dat heeft gevolgen voor de dieren in die gebieden. Zo verdwijnen vlinders en andere insecten die juist de bloemen nodig hebben voor voedsel.

Verzuring van de bodem en verlies van voedingsstoffen

Bovendien draagt ammoniak bij aan de verzuring van de bodem. Hierdoor spoelen planten voedingsstoffen uit. Uiteindelijk krijgen planten daarom veel meer stikstof te verwerken ten opzichte van de voeding die ze uit de bodem kunnen halen. Hierdoor lossen bijvoorbeeld belangrijke stoffen als calcium en magnesium op en spoelen weg uit de grond. En dat is een groot probleem voor bijvoorbeeld vogels als de pimpelmees.

Dunne schalen en gebroken pootjes

Vogels hebben calcium nodig - net als mensen - voor sterke botten. Daarnaast is de eierschaal van een vogel ook afhankelijk van een goede calciumhuishouding. Wanneer een vogel te weinig kalk binnenkrijgt, zorgt dit voor broze botten en dunne schalen. De dunne schalen zorgen voor te weinig bescherming van de jonge vogels tegen kou en vaak worden de eieren niet uitgebroed.

Daarnaast zorgt de slechte botkwaliteit van mezen voor een grotere kans op bijvoorbeeld gebroken pootjes. Sommige vogels worden daardoor ook met gebroken pootjes geboren. Kortom, genoeg reden om een oplossing te bedenken voor het calciumtekort. De uitspraak van de Raad van State komt dus ook als geroepen: het biedt perspectief voor het terugdringen van de zuurlast door stikstof.

Schelpengruis als oplossing voor calciumtekort

Onderzoekers concluderen nu dat schelpkalk voorlopig de oplossing kan bieden voor het calciumprobleem. Het strooien van het schelpengruis in de gebieden waar te weinig calcium beschikbaar is, zorgt ervoor dat bosvogels zoals mezen toch aan hun calciumbehoefte kunnen voldoen. Bovendien kan door de schelpkalk de zuurgraad worden verbeterd.

Onderzoekers verwachten niet dat de calciumbeschikbaarheid binnen afzienbare tijd door natuurlijke processen zal herstellen. Zo stelt Arnold van den Burg van Stichting Biosfeer: "Systeemherstel is noodzakelijk om de calciumvoorziening van bosvogels weer op orde te brengen."

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.