Schelden en doodsbedreigingen: wat bezielt de online-moraalpolitie?

Waarom maken mensen kwetsende opmerkingen na zo'n dramatische gebeurtenis en wat bezielt de 'online-moraalpolitie' die daar weer op reageert met doodsbedreigingen aan het adres van de eerste groep?

De aandachtseconomie waar wij volgens filosoof en publicist Hans Schnitzler deel van uitmaken heeft daar een groot aandeel in. Volgens hem leven we in een 'etalage-samenleving'. "Digitale media zijn natuurlijk een soort etalages. En wat wil je van etalages? Dat het er goed uitziet, dat dingen opvallen en dat mensen stil blijven staan."

Een smakeloze grap trekt aandacht en dat genereert weer verkeer zoals likes en shares, vertelde hij gisteren in Met Het Oog Op Morgen op NPO Radio 1. De mensen die zo'n opmerking plaatsen weten volgens Schnitzler dan ook dat er iets mee gaat gebeuren en dat er reacties zullen volgen.

Jagen op een prooi

De mensen die daar dan weer op reageren vindt hij eigenlijk nog veel interessanter. "Grunberg schreef ooit in de Volkskrant: 'mensen zijn niet boos omdat hun onrecht is aangedaan, maar ze zijn boos omdat die boosheid hun leven zin geeft'. En ergens speelt dat hier ook."

Met z'n allen jagen op een prooi zorgde volgens Schnitzler in tribale samenlevingen voor een sterk gevoel van verbondenheid met de eigen stam. En ook in de huidige maatschappij, waarin veel mensen kampen met identiteitsproblemen en het definiëren van hun plek in de samenleving, hebben veel mensen daar behoefte aan.

"Wat is er nu fijner om je bij jouw stam te kunnen aansluiten en flink veel lawaai te gaan maken en de jacht te openen en elkaar daarmee tot grote hoogte aan te vuren om die prooi te pakken te krijgen."

Aandacht en erkenning

De digitale samenleving maakt dat volgens Schnitzler heel gemakkelijk, je hoeft er niet eens meer de deur voor uit. "Het medium zelf roept op om dingen heel spectaculair en heel groot te maken want dan weet je zeker dat die menigte ook tot grote hoogte opgestuwd gaat worden en dat je gezien en gehoord wordt. Want ook de behoefte aan aandacht en erkenning is een fundamentele menselijke behoefte."

Wat mensen daarbij soms uit het oog verliezen, is het verschil tussen het privé-domein en het publieke domein, stelt hij. In het privé-domein kun je op een ongenuanceerde en ongefilterde manier je boosheid uiten. Voor veel mensen voelt het als hun privé-domein als ze thuis achter de computer of telefoon zitten.

"Maar je betreedt natuurlijk ook een publiek domein, waar echte mensen wonen en waar een echte fysieke realiteit ervoor zorgt dat het heel erg ingrijpend kan zijn in de levens van die mensen die misschien vreselijke dingen hebben gezegd of misplaatste grappen hebben gemaakt. Dat wordt volgens mij vaak wel onderschat."