60 jaar Zoetermeer: 'Steden als deze moeten échte steden worden'

In naoorlogs Nederland was de woningnood groot en om te zorgen dat toch iedereen een dak boven het hoofd had, werden steden als Zoetermeer, Spijkenisse, Purmerend, Capelle aan de IJssel, Nieuwegein en Almere uit de grond gestapt. Toch kregen deze steden al vrij snel de reputatie van saaie slaapstad.

Michelle Provoost is directeur van het International New Town Institute. Zij houdt zich onder meer bezig met het verbeteren van de kwaliteit en duurzaamheid van deze 'nieuwe steden'. Volgens haar ontstonden de 'groeikernen', zoals ze in de jaren zeventig genoemd werden, allemaal min of meer op dezelfde manier en met hetzelfde doel.

Flatneurose

In het begin van de jaren zestig werden vooral veel flats gebouwd. "Toen ontstond er zoiets als 'flatneurose'", verteld Provoost. Zij groeide zelf ook op in zo’n flat. "Mijn moeder werd helemaal gek om met twee kinderen te moeten wachten op de lift." Ook de overheid en de vakwereld stapte af van het idee om alles in de hoogte te bouwen, maar er moesten nog wel veel mensen worden gehuisvest.

De woningnood was in die tijd minstens zo groot als nu, dus moest er creatieve laagbouw komen. "Je ziet in Zoetermeer, maar ook Spijkenisse en Capelle dat deze steden allemaal in laagbouw zijn gebouwd." Er werden geëxperimenteerd met nieuwe soorten woningen zoals zogenaamde 'woondekken': boven wonen, onder parkeren.

Vergrijzing

Waar in de jaren zeventig vooral jonge gezinnen met kinderen naar de nieuwbouwwijken trokken, hebben steden als Zoetermeer nu te maken met extreme vergrijzing. Het effect daarvan is dat bepaalde voorzieningen zoals lagere scholen niet meer nodig, terwijl er steeds meer vraag naar zorg komt. "De eenzijdigheid van de bevolking is het meest kwetsbare punt zulke steden", aldus Provoost.

Stadsgevoel

Door de eenzijdigheid van de voorzieningen en de samenstelling van de inwoners, missen zulke steden vaak het stadsgevoel dat meer historische steden wel hebben. Dit bekent niet dat dit niet kan komen, zegt Provoost. "De factor tijd speelt een rol. We zijn vaak ongeduldig, maar zo’n stad is natuurlijk niet in een keer af."

Nu er weer veel bijgebouwd moet worden is het volgens Provoost beter om niet weer te kiezen voor nieuwbouwwijken aan de rand van de stad. "Voor het stadsgevoel heb je daar niet veel aan." Toch is het een Nederlandse reflex om uitbreidingswijken in een weiland neer te zetten vindt ze.

"Dit soort wijken zonder voorzieningen, winkels en werkgelegenheid, worden nooit een weerbare stedelijke omgeving." Daarbij creëren ze volgens Provoost veel verkeersbewegingen doordat al die mensen naar hun werk elders moeten. "En dat willen we nu juist voorkomen."

Woningnood

Bij het oplossen van deze woningnood zijn de voormalige groeikernen volgens haar de uitgelezen plek om te bouwen. Door een nieuwe woningvoorraad aan te leggen, maar ook de voorzieningen te verbeteren zal de sfeer en leefbaarheid toenemen.

Volgens haar moet er een betere demografische mix komen tussen jong, oud, arm en rijk. Daarnaast moeten er meer verschillende soorten woningen gebouwd worden en moet beter gekeken worden naar een combinatie tussen wonen en werken. “Wonen en werken moet naast elkaar bestaan.” Daarnaast moet er geïnvesteerd worden in onderwijs- en culturele voorzieningen.