Grootste oorlogsarchief komt online: 'Dit brengt duizenden mensen in de problemen'

Miljoenen Nederlanders hebben wel een familielid dat na de Tweede Wereldoorlog werd verdacht van collaboratie met de Duitsers. Alle namen en andere gegevens van bestrafte en vermeende collaborateurs zijn straks te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging. Deze is nu alleen onder strikte voorwaarden te raadplegen.

"Ik denk dat mensen problemen gaan ervaren in hun eigen leven, maar ook in hun families", zegt Smedinga. "In veel families wordt verschillend gedacht over het familieverleden, over wat iemand heeft gedaan en hoe je daarmee om zou moeten gaan. Dat kan tot ruzies leiden.”

Wat ook tot ruzies kan leiden, is dat er ook veel gelogen dingen in de archieven staan, zegt Smeding: "Mensen die vastzaten omdat ze daden hebben gepleegd, hebben natuurlijk geprobeerd om dat te bagatelliseren, erover te liegen of erover te zwijgen. Of je de waarheid erin gaat vinden, is me een vraag."

Hij noemt de openbaarmaking een 'maatschappelijk experiment': "Ik ben voorstander van de openbaarmaking en dat iedereen er straks bij kan. Maar het moet voorzichtiger en zorgvuldiger. Daarin ben ik nog niet gerustgesteld."

Wil je meepraten over dit onderwerp? Dit kan op het platform DIT via deze link.

Slachtoffers en verzetsmensen

Puck Huitsing leidt de digitale openbaarmaking van het grote oorlogsarchief, dat 30 miljoen documenten telt. Ondanks dat het een beladen archief is, noemt ze het belangrijk dat het openbaar wordt. "Dit archief is veel rijker dan alleen collaboratie. Je kunt straks ook zoeken op slachtoffers of op verzetsmensen: allerlei informatie die in dat archief zit en waar je nu niet bij kunt."

Dit is ook belangrijk voor familie van slachtoffers, zegt ze: "Het vult gaten op. Mensen willen weten wat er precies is gebeurd. Die informatie zit in het archief. Het is breder dan alleen het verhaal van mensen die verdacht zijn van collaboratie. In die verhalen zit ongelooflijk veel informatie over andere groepen, waarvan wij belangrijk vinden dat het uit het archief kan worden gehaald en een plaats krijgt."

Zorgvuldig

Dat het zorgvuldig moet, is ze met Smedinga eens. "Daar zijn we ook mee bezig. Zo hebben we een soort ethisch beraad ingericht hoe we die zorgvuldigheid kunnen betrachten. Ook zorgen we dat er opvang is voor mensen die er problemen mee hebben.”

Van de nabestaanden van ‘foute ouders’ is 25 procent tegen openbaarmaking, zegt ze. “Dat zijn met name mensen die tijdens of vlak na de oorlog zijn geboren en daar ontzettend onder hebben geleden."

Toch wordt er te weinig nagedacht over de impact, stelt Smeding. "De groep is veel breder dan dat. Ik vrees dat je straks met deze overheidsbeslissing duizenden mensen in de problemen brengt, wat niet nodig is als er zorgvuldiger wordt omgegaan met deze openbaarmaking."