Mansholt en de stikstofcrisis: hoe zou hij het hebben opgelost?

In zijn nadagen draaide Mansholt 180 graden en werd hij juist voorvechter van een schoon milieu. En gaf hij zelfs toe spijt te hebben van sommige beslissingen die hij maakte als minister. In Vroege Vogels een gesprek met Johan van Merriënboer, historicus bij het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis. Hij promoveerde in 2006 met een biografie over Mansholt. Enkele maanden geleden is de biografie heruitgegeven.

Boerenprotesten

Volgens Van Merriënboer zou Mansholt, als hij nu nog leefde en landbouwminister was, in gesprek zijn gegaan met de barbecueënde boeren op de snelweg. "Dan had hij op het Malieveld niet op het podium gestaan, maar was hij tussen de actievoerders gaan staan en misschien zelfs op een trekker geklommen. Mansholt had veel respect voor 'de agrariër'. Hij was immers zelf boer. Maar hij was ook realistisch", aldus Van Merriënboer.

Zo moest de landbouw na de Tweede Wereldoorlog grondig worden hervormd. Niet zozeer om de honger de wereld uit te helpen. Het citaat 'nooit meer honger' wordt wel aan hem toegeschreven, maar dat klopt niet volgens de biograaf.

Merriënboer: "Nee, Mansholt wilde af van de arme, kleine, noodlijdende boerderijen. De landbouwbedrijven moesten groter en concurrerender worden. De woorden 'schaalvergroting' en 'ruilverkaveling' horen bij het beleid van Mansholt."

Bij de vorige grote boerenprotesten, in de jaren '70, was hij de kop van jut. Als commissaris in Europa had Mansholt plannen om de Europese landbouw flink te hervormen en te integreren. En hij wilde het aantal boeren halveren. De plannen leidden tot grote protesten.

Recordexport

Afgelopen vrijdag werd bekend dat de waarde van onze landbouwexport nog nooit zo groot is geweest. Voor maar liefst 94,5 miljard euro werd in 2019 verkocht naar het buitenland. Dat blijkt uit cijfers van Wageningen Economic Research en het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Met deze nieuwe raming blijft Nederland de op een na grootste landbouwexporteur van de wereld, na de Verenigde Staten. Je kunt zeker stellen dat Sicco Mansholt, als de eerste naoorlogse landbouwminister aan de wieg heeft gestaan aan dit succes.

Slim bestuurder

Volgens Van Merriënboer had Mansholt statuur en had hij veel invloed in het kabinet Drees. Hij wist vaak slim zijn plannen door te drukken. Of, als Drees het niet zag zitten bespeelde hij koningin Juliana om alsnog zijn zin te krijgen. "Mansholt was een machtspoliticus", aldus Van Merriënboer. "En wist vaak wie hij moest spreken om iets gedaan te krijgen."

Zo sprak hij als landbouwcommissaris in 1960 in Rome de toenmalige Paus, om de Italiaanse regering achter de landbouwplannen van de Europese Commissie te krijgen. Slim, want de toenmalige Paus was ook boerenzoon. Net als Mansholt.

Mansholt de hippy

In juni 1971 bracht de Club van Rome een eerste rapport uit over de penibele toestand van de aarde. Mansholt werd hier enorm door geraakt. Zo schreef hij, nog als landbouwcommissaris, in februari 1972 een brief aan de voorzitter van de Europese Commissie, die internationaal veel beroering teweegbracht.

Mansholt riep Europa op het roer om te gooien met de invoering van ecotaxen, brandstofdistributie en recycling. Na zijn commissaris-schap kreeg hij steeds meer oog voor de natuur en de staat van het milieu. Hij werd door sommigen zelfs hippy genoemd.

De stikstofcrisis

Mansholt is voor sommigen een van de veroorzakers van de huidige landbouwproblemen en de impact ervan op de natuur en het milieu. Van Merriënboer denkt dat hij, mocht hij nu nog hebben geleefd, een grote groene visie hebben gepresenteerd om de crisis op te lossen.

Een beetje vergelijkbaar met de Green Deal, die eurocommissaris Frans Timmermans in december aankondigde. Mansholt zag destijds al dat als je iets wilt hervormen, als de landbouw, je in Europa aan de touwtjes moet trekken. In Brussel moet je zijn. Ook om de stikstofcrisis op te lossen.

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter of Instagram.