De historie van 50 jaar Buurman en Buurman: 'Zit politieke boodschap in kleur van de truien'

Wat betekent 'A je to!'?

De bekende uitroep A je to! betekent zoiets als "klaar is kees" of "dat hebben we gefikst." Het is geen groet, maar een uitdrukking van voldoening nadat iets is opgelost.

Een kinderserie met een diepere laag

Hoewel Buurman en Buurman in eerste instantie een kinderserie is, zit er volgens Lagendijk een diepere laag in het verhaal. "Het gaat over vriendschap, tegenslagen overwinnen en altijd weer opkrabbelen. De serie heeft een positieve toon en vindingrijkheid speelt een grote rol," vertelt hij.

In Nederland horen we de stemmen van de buurmannen, wat in andere landen niet altijd het geval is. "In de meeste landen wordt er helemaal niet over de beelden heen gesproken, omdat de serie zo universeel is dat tekst eigenlijk overbodig is."

Een ander opvallend element van de serie is de muziek. "De eerste afleveringen werden opgenomen met een orkest en een componist. Het is veel meer dan het luchtige vermaak dat het lijkt."

Een Tsjechische oorsprong

Buurman en Buurman komt oorspronkelijk uit Tsjechoslowakije, een land met een rijke animatietraditie die al voor de Tweede Wereldoorlog bestond. Lagendijk legt uit: "De serie ontstond achter het IJzeren Gordijn. In die tijd was er veel schaarste, en het knutselen van de buurmannen weerspiegelt dat Oostblokgevoel. Je kon nooit in de winkel kopen wat je nodig had, dus moest je creatief zijn. In het boek wordt een voorbeeld aangehaald van een aflevering waarin de buurmannen een barbecue wilden maken. Omdat er geen barbecue te koop was, transformeerden ze een oude satellietschotel tot een barbecue."

Politieke verwijzingen in de truien

De truien van Pat en Mat hebben ook een politieke betekenis. "Pat droeg een gele trui en Mat een rode. Slowakije was destijds communistisch, en deze kleuren verwezen naar de politieke invloed: de rode trui symboliseerde Rusland en de gele trui China. Maar toen de omroep de serie wilde uitzenden, werd dit als te gevoelig beschouwd. Daarom hebben ze de kleuren aangepast door te experimenteren met de beeldmenger: de gele trui werd rood en de rode trui werd grijs. Afleveringen tussen 1980 en 1984 kun je herkennen aan de grijze trui van Mat."

Controle door de overheid

De overheid hield de serie nauwlettend in de gaten. "Ze waren bang dat het geweld zou bevatten, zoals in Tom en Jerry. Dat mocht niet. Alles moest positief zijn en de serie moest hersenwerk stimuleren om problemen op te lossen. Er is zelfs één aflevering gemaakt die speciaal voor volwassenen was."