Hout stoken, of toch liever niet?

Vroege Vogels ging te rade bij onderzoeker Arjan Plomp van TNO (voorheen ECN) in Petten, die eerder dit rapport schreef over de mogelijkheden om overlast van kachels te beperken. Luister naar de gehele reportage:

CO2-neutraal

‘Mensen die hun huis verwarmen door houtstook hebben het idee dat ze iets goeds doen tegen de klimaatverandering’, zegt Plomp. Tot op zekere hoogte is dat ook zo. Wanneer je bijvoorbeeld stookt op ‘valhout’, brengt je houtkachel alleen CO2 in de lucht die anders ook vrij zou komen, tijdens de rotting van het hout. Een houtkachel kan dus wel degelijk ‘CO2-neutraal stoken’. Dat wordt natuurlijk anders wanneer het brandhout van ver moet worden aangesleept. Zo deed het programma Zembla in Bos als Brandstof al eens onderzoek naar hout dat zelfs uit Amerika wordt geïmporteerd om hier biomassacentrales te laten draaien.

Fijnstof

De grotere pijn van houtstook zit in de uitstoot van fijnstof. Zoals ook een dieselauto zuiniger is met de uitstoot van CO2, maar viezer qua roet en andere schadelijke uitstoot, zo stoten ook houtkachels enorm veel meer schadelijke stoffen uit dan, zeg, een CV-ketel. ‘We hebben in 2009 onderzoek gedaan in Schoorl. Daar bleek op een overlastgevoelige dag dertig tot veertig procent van het fijnstof in de lucht afkomstig van houtstook door particulieren’, vertelt Plomp. Longartsen en ook de GGD’s waarschuwen dat fijnstof een gezondheidsrisico vormt, zeker voor mensen met luchtwegproblemen.

Heeft een filter nut?

Moderne dieselauto’s kunnen het probleem van fijnstofuitstoot tot een minimum terugbrengen door gebruik te maken van filters en katalysatoren. Kan dat bij een houtkachel dan niet? ‘Dat kan inmiddels wel’, zegt Plomp. Relatief recent zijn er katalysatoren op de markt gekomen die in de kachelpijp van een houtkachel kunnen worden geplaatst. Dergelijke ‘nageschakelde katalysatoren’ zijn eenvoudig in een kachelpijp te plaatsen en kosten rond de 400 euro. De krullen van edelmetaal in zo’n katalysator vangen ongeveer twee derde van de hoeveelheid fijnstof uit de rook, zo blijkt uit recent onderzoek van een Duits meetinstituut. De zogenoemde ‘trek’ in de schoorsteen nam daarbij wel met een vijfde af.

Elektrostatisch filter

Een andere oplossing is een elektrostatisch filter. Die geeft de stofdeeltjes een statische lading en vangt ze daarmee uit de schoorsteen. Die filters kunnen tot 90% van het fijnstof vangen. Zo’n filter kost al gauw meer dan duizend euro en moet vervolgens ook liefst door een erkende installateur worden ingebouwd.

Betere kachels

‘De uitstoot van de ene kachel verschilt nogal van de andere’, waarschuwt Plomp. Met name kachels die de rookgassen nog een keer door een ‘tweede verbrandingsruimte’ voeren, zijn een stuk schoner dan oude kachels die zo’n systeem niet hebben. ‘Buitenhaarden’ of vuurkorven zijn op geen enkele manier duurzaam te noemen, net zo min als openhaarden. Ze geven weliswaar een hoop gezelligheid, maar nauwelijks duurzame warmte; en dus wel rook!

Fout hout

De grootste invloed op de uitstoot komt nog van ‘fout stoken’. Wanneer te nat hout wordt gebruikt, of de kachel wordt ‘gesmoord’ (de luchttoevoer wordt dichtgezet, om de kachel niet al te fel te laten branden), neemt de uitstoot met sprongen toe. Ook stoken op ‘overlastgevoelige dagen’, met bijvoorbeeld mist, heeft een grote invloed op de overlast.

Beter niet stoken

Plomp waagt zich niet aan een advies of je nou wel of niet moet verwarmen op basis van houtstook. ‘Dat is aan de overheid’, vindt hij. In Nederland geeft Milieucentraal advies op duurzaamheidsvragen. De organisatie heeft een aantal tips op een rijtje gezet om de overlast zoveel mogelijk te beperken. ‘Maar’, erkent Mariken Stolk van Milieucentraal, ‘daar leggen we niet al teveel nadruk op, omdat de beste tip volgens ons nog steeds is: helemaal niet stoken op hout.’

Vroege Vogels: iedere zondagochtend van 07.00 tot 10.00 uur.

Vroege Vogels is hét programma over natuur en milieu. Op zondagochtend te beluisteren op NPO Radio 1 en vrijdagavond te zien op NPO 2. Like Vroege Vogels op Facebook of volg het programma op Twitter.