Doorbraak in Alzheimerbehandeling: 'Nieuw medicijn kan ziekte vertragen'

Naar schatting lijden 300 duizend mensen in Nederland aan dementie. Er zijn meer dan 80 verschillende oorzaken die dementie kunnen veroorzaken. De meeste vormen zijn zeldzaam, maar de ziekte van Alzheimer is het meest voorkomend. Het wordt geschat dat 50 tot 60 procent van de mensen die dementie hebben lijden aan Alzheimer, dat komt in Nederland op dit moment neer op ongeveer 200 duizend mensen.

Alzheimer nog niet te stoppen

Bij de ziekte van Alzheimer ontwikkelen zich twee abnormale eiwitten. Lecanemab richt zich op één daarvan en dit wordt gezien als een doorbraak. Het middel koppelt zich namelijk aan het eiwit en daardoor kan het eigen afweersysteem dat eiwit opruimen. Dat heeft als effect dat het abnormale eiwit niet meer aanwezig is en bovendien dat hersencellen niet meer af hoeven te sterven. Daarnaast wordt de toename van de geheugenproblemen minder ernstig. Met daarbij de nadruk op minder ernstig, zegt Dautzenberg: "We kunnen Alzheimer nog niet stoppen met het geneesmiddel."

Niet iedereen komt in aanmerking voor Alzheimermedicijn

Niet iedereen van die 200 duizend mensen komt in aanmerking voor het nieuwe geneesmiddel. Dat heeft te maken met het stadium waar een patiënt in verkeert, maar ook met de bijwerkingen die voor sommige groepen vergaande gevolgen kunnen hebben. Het eiwit dat Lecanemab helpt te bestrijden zit namelijk in de bloedvaten, ook in die van de hersenen.

"Als je dat opruimt kunnen die vaten kwetsbaar worden en kan er vocht of bloedingen ontstaan", vertelt Dautzenberg. "Een kleine 30% (3 van tien) hadden die afwijking." Er zijn ook doden gevallen. Van de buitenkant kun je namelijk niet zien of die symptomen ontstaan en kan er dus ook niet ingegrepen worden. Daarom, legt Dautzenberg uit, moeten er regelmatig scans van het hoofd worden gemaakt om dit goed in de gaten te houden.

Alzheimermedicijn op Europese markt

Oftewel: het is van belang dat er intensieve controle plaatsvindt bij de toepassing van dit medicijn. Wat betekent: je moet dan vaak terug naar de arts. Dat draagt onder andere bij aan de hoge kosten van deze behandeling: 40 duizend euro per patiënt. Andere factoren daarin zijn bijvoorbeeld de scans die er gemaakt moeten worden en de tijd die een consult kost.

Het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) keek vorig jaar nog kritisch naar het medicijn maar laat het nu toch toe op de Europese markt. Destijds werd er namelijk gezegd dat het middel van toepassing was voor iedereen met Alzheimer. "Dat is gewoon niet zo", aldus Dautzenberg. "De indiening nu gaat onder voorwaarden." Zo mag het middel niet worden ingezet bij mensen met bepaalde genetische afwijkingen of bij mensen die bepaalde geneesmiddelen gebruiken die die kans op die bloedingen doen toenemen.

'Het is een eerste stap'

Wanneer het medicijn toegepast kan worden in Nederland is de vraag. "Dat hangt af van richtlijnen en van de zorgautoriteit of ze het toe gaan laten", zegt Dautzenberg. "Het is een duur geneesmiddel en het vraagt nogal wat. Niet alle ziekenhuizen zijn voorbereid over deze groep patiënten die eraan gaan komen. Als ik een schatting zou moeten maken denk ik hooguit over een jaar of anderhalf jaar pas."

"Dit is een eerste stap. We zijn 21 jaar nadat het laatste medicijn voor de ziekte van Alzheimer geregistreerd is. Het is een doorbraak. We kunnen het ziekteproces vertragen. Maar er komen in de toekomst betere medicijnen aan die die bijwerkingen niet hebben maar zich richten op een ander mechanisme in de hersenen die ontstaan bij de ziekte van Alzheimer en dan kunnen we hopelijk de ziekte hopelijk echt stoppen." Maar: daar is wel meer onderzoek voor nodig.