Historicus De Jong uit zorgen in zijn boek Wokeland: ‘Geen dialoog willen aangaan is verdelend’

Het begon met acties tegen Zwarte Piet en verschoof al snel naar de slavernijgeschiedenis en ‘institutioneel racisme’. Ondertussen voegde de eveneens uit de Verenigde Staten geïmporteerde ‘genderneutraliteit’ zich in de woke-agenda. In amper 10 jaar tijd is Nederland een ‘daderland’ geworden, zo schrijft De Jong in zijn boek.

Kleine groep

“Strijden tegen onrecht is niets mis mee, en opkomen tegen racisme is ook heel goed. Maar de combinatie van het verklaren van anderen als schuldigen, en geen dialoog willen aangaan, is verdelend en wordt niet breed gedragen”, zegt De Jong bij WNL In de Kantine op NPO Radio 1. “Mensen worden bovendien tot groep gereduceerd, maar zijn gewoon een individu.”

Volgens De Jong wordt Woke in de kern geleid door “zo’n 20 tot 25 kernactivisten, die die heel erg gedreven zijn”, zegt hij. “Ik kreeg al schrijvende enige bewondering voor het doorzettingsvermogen en de mogelijkheid om de politiek te beïnvloeden met zo’n klein clubje.” De groep heeft vooral invloed op culturele instellingen, humor en bepalen het ‘geestelijke klimaat’. En die kracht ligt onder meer bij het beschuldigen en het opwekken van schuldgevoel, zegt politicoloog, waar Nederlanders volgens hem sowieso gevoelig voor zijn.

Wat is woke precies?

Met het schrijven van het boek wilde De Jong de beweging duiden. “Je bent woke als je ‘wakker’ bent voor onrecht. En dat onrecht is vaak gerelateerd aan huidskleur, etniciteit, maar ook aan het koloniale verleden.” Hij gaat verder: “Aan wit privilege, dat blanke mensen een betere positie hebben in de maatschappij, en ook aan gender-gerelateerde dingen, dat je bijvoorbeeld onderdrukking hebt van mensen die anders zijn en buiten het klassieke man/vrouw-beeld vallen.”

De sigarenrokende mannen

En recent voorbeeld van ophef in dit licht: het schilderij met sigarenrokende mannen dat in Leiden van de muur werd gehaald, weer werd teruggeplaatst, en nu door ‘een divers samengestelde commissie’ toch onderzocht gaat worden. De Jong ergerde zich aan de reactie van minister Karien van Gennip (SZW) die vorige week aan tafel zat bij Goedemorgen Nederland.

Zij gaf aan dat ze wilde dat er gekeken wordt naar de context waarin het schilderij is opgehangen. “Het maakt verschil of dit schilderij hangt in bijvoorbeeld een zaal die naar deze mannen is genoemd en dat daarnaast een zaal is die naar een vrouw is genoemd, of iemand met een migratieachtergrond”, zo zei ze. “Maar als dit de bestuurskamer is waar je wordt ontvangen en er heerst daar een sfeer van rokende, witte mannen die de dienst uitmaken, dan klopt het niet en begrijp ik dat je daar aanstoot aan neemt”, aldus de bewindsvrouw.

Volgens De Jong had Karien van Gennip niet goed opgelet. “Want de achtergrond van het schilderij is heel anders: het ging over de democratisering van de universiteit in de jaren 70”, zegt de auteur. “Dolf Cohen staat erop, de vader van Job Cohen, die rector is geweest aan de universiteit. Ik denk dat Karien van Gennip zich er niet in verdiept had, en iets sociaal wenselijks is gaan roepen.”

‘Overwaaien zal het niet’

Op de vraag of de woke-beweging onderdeel is van een fase en of deze daarmee ook weer zal verdwijnen, zegt De Jong: “Voorspellen is lastig, maar dit soort dingen geven veel gekrakeel. Als je kijkt naar de geschiedenis van ideeën kan het een periode van 10 jaar heel erg heftig zijn, en toch weer overgaan.”

Maar dat gaat niet zonder slag of stoot, waarschuwt hij. “En overwaaien zal het niet, want dat suggereert dat het vanzelf verdwijnt. Dit gaat nog wel tot een hoop discussie leiden.”