Gestoken door een kwal? Dit kun je ertegen doen

Regelmatig zwemmen er kwallen langs de kust. Dat kan onrust en angst voor een kwallenbeet veroorzaken. De naam kwallenbeet kan voor flinke verwarring zorgen, want een kwal bijt niet, maar steekt via zijn tentakels. Wat kun je doen bij een kwallenbeet?

Moeten we bang zijn voor kwallen?

Van Walraven: "De kwallen die in Nederland voorkomen, zijn over het algemeen niet gevaarlijk voor ons. Als je wordt gestoken door een kwal kan dat wel het zwemplezier verpesten, want het kan voor vervelende pijn en jeuk zorgen."

Er komen heel wat verschillende kwallensoorten voor in Nederland, maar gelukkig steken niet alle kwallen die we in Nederland vinden. Van Walraven: "De kwallen die we veel in Nederland zien, zijn de oorkwal, blauwe- en gele haarkwal, kompaskwal en de zeepaddenstoel."

Kwallen zijn er vooral in de zomer. Dat komt door levenscyclus, zegt Van Walraven. "Kwallen worden meestal maar een half jaar oud. Ze planten zich voort en leven in het begin als poliepjes op de bodem. Na verloop van tijd laten de poliepen los en groeien ze uit tot grote kwallen."

Wat gebeurt er als je door een kwal wordt gestoken?

Vooral bij oostenwind, als de wind van het land de zee opwaait (aflandig), is de kans op kwallen het grootst. Het water wordt dan aan het oppervlak van de kust afgeblazen, terwijl het water van de bodem naar het strand spoelt en de kwallen mee worden gevoerd.

Van Walraven: "Een kwal heeft tentakels, waar netelcellen aan vastzitten die gif bevatten. De netelcellen zijn kleine harpoentjes die afschieten als ze worden getriggerd. De netelcel boort zich vervolgens door je huid heen en injecteert gif."

Hoeveel kwaad een kwallensteek kan, hangt af van hoe sterk het gif is en hoe sterk de netelcellen van de kwal zijn en of ze door je huid kunnen dringen. Zo kan de zeepaddenstoel behoorlijk groot worden, maar is zijn steek niet gevaarlijk. De netelcellen van deze kwal zijn namelijk heel zwak.

Kompaskwallen, blauwe haarkwallen en de kruiskwallen kunnen wel voor flink wat overlast zorgen. De kruiskwal kan vooral heel gemeen zijn en zelfs tot een ziekenhuisbezoek leiden. Gelukkig is die zeldzaam in Nederland en komt hij tot nu toe alleen voor in de Oosterschelde en Grevelingenmeer.

Moeten we over de kwallenbeet heen plassen?

Hoeveel last je van de kwallenbeet zult hebben, verschilt ook waar je wordt gestoken. Op je pols of in je gezicht, waar je huid dunner is, zal het een stuk gevoeliger zijn. Hoe ziet zo'n kwallenbeet er eigenlijk uit? Enrico Hazenoot, voorzitter Reddingsbrigade Noordwijk ziet regelmatig strandgangers bij zijn post langskomen die door een kwal zijn gestoken.

Hazenoot: "Een kwallenbeet veroorzaakt vaak een rode striem en zorgt voor irritatie." Je hebt vast weleens iemand horen zeggen dat je iemand anders over je kwallenbeet heen moet laten plassen. Niet heel fris, maar werkt het echt of is het een fabel? "Nee, dat werkt niet", zegt Van Walraven. "De zuur of de warmte uit je urine zou de netelcellen neutraliseren. Het is helaas niet warm en niet zuur genoeg, het werkt waarschijnlijk juist averechts."

Zout water is de oplossing

Van Walraven: "Als een kwal je steekt, schieten ze vaak maar een klein percentage van hun netelcellen af. Het kan zelfs zo zijn dat er een stukje tentakel op je huid blijft liggen. Als je dan gaat spoelen met zoet water of er overheen wrijft, kunnen de nevelcellen die nog niet zijn afgegaan zich juist alsnog afvoeren."

Van Walraven adviseert om te kijken of er nog delen van de tentakel op je huid zitten en die eraf te peuteren met een pincet en door te spoelen met zeewater. "Neutraliseer het gif door te spoelen met heet water. Zo heet mogelijk wat je kan verdragen. Je kunt het hete water in een zakje doen en er tegenaan houden." Een zalfje die je ook gebruikt wanneer je door een brandnetel bent gestoken, zou ook kunnen helpen.

Hazenoot raadt aan om vooral uit de zon te blijven, want de zon heeft een negatieve invloed op de kwallenbeet. "Spoel het af met zout water, dat is het beste. Vroeger gebruikten we verdunde ammonia, maar daar zijn de medici de afgelopen jaren toch op teruggekomen."

Aangespoelde kwallen

Soms moet je hink, stap, sprong doen over het strand om aangespoelde kwallen te ontwijken. Dat gebeurt vaak bij oostenwind wanneer de kwallen meegevoerd worden naar het strand. Van Walraven: "Kwallen zijn afhankelijk van stroming en wind om zich te verplaatsen. Ze kunnen hun positie bepalen, maar niet tegen de stroming in zwemmen."

Het is verstandig om ook bij aangespoelde kwallen uit de buurt te blijven. Van Walraven: "Als je een kwal vastpakt en je wrijft in je oog voelt dat net als wanneer je pepers hebt gesneden. Als kwallen aan zijn gespoeld, kunnen ze de netelcellen die nog niet zijn afgeschoten, alsnog afschieten."

Stax&Toine

Het middagmagazine Stax&Toine hoor je van maandag tot en met donderdag tussen 14.00 en 16.00 uur. Dionne Stax en Toine van Peperstraten nemen de luisteraar op een ontspannen eigenzinnige manier mee door het nieuws van de dag en spreken met gasten die iets bijzonders gaan doen. Muziek en lifestyle spelen een belangrijke rol in het programma.