Vaker WhatsApp-fraude: 'Je denkt: dit overkomt mij niet'

Het grootste deel van die toename bestaat uit WhatsApp-fraude, hoewel ook het aantal spooknota's namens de Belastingdienst en oplichtingsmailtjes toenemen. "Maar bij WhatsApp-fraude zien we de grootste toename in slachtoffers", zegt Marloes Kolthof van de Fraudehelpdesk in het NOS Radio 1 Journaal. "De aanvallers worden steeds beter, waardoor veel mensen er intrappen."

Invloed coronacrisis

Zeker in deze tijd, denkt Kolfhof, omdat veel mensen meer zorgen aan hun hoofd hebben dan normaal. "We denken dat de coronacrisis zeker meespeelt, ook omdat je toch wat minder makkelijk bij elkaar langsgaat en er meer via digitale weg moet."

Bij WhatsApp-fraude doet een oplichter zich voor als iemand anders en benadert hij de vrienden en familie van diegene. Vaak probeert hij zijn slachtoffers onder druk te zetten om snel geld over te maken; er is zogenaamd een noodsituatie en bellen kan niet.

"De oplichters doen hun huiswerk goed", zegt Kolthof. "Via sociale media kijken ze met wie iemand bevriend is en dat gebruiken ze."

Geniepige werkwijze

Hoe geniepig de aanvallers te werk gaan, weet Rob Planken. Zijn WhatsApp-account werd gekaapt door criminelen. "En toen gingen ze bij bekenden en familie bedelen om geld."

Dochter Barbera Planken trapte erin. "Het leek net een echt bericht van mijn vader, het nummer klopte", zegt ze. "Toen ik naar boven scrollde, zag ik alle voorgaande berichten die hij me had gestuurd."

"Toen kwamen twee betaalverzoeken voor samen 1500 euro", zegt Planken. "Het was een spoedgeval, hij kon even niet bij zijn spaargeld en ik zou het weer terugkrijgen. Ik vond het wel een beetje vreemd, maar ik was op dat moment erg druk, dus heb ik het maar gedaan."

Een herkenbaar verhaal voor de Fraudehelpdesk. "Als mensen het druk hebben en zo'n bericht komt er ook nog bij, zijn mensen toch geneigd om het geld snel over te maken", aldus directeur Kolthof.

Nieuwe variant

De Consumentenbond waarschuwt voor deze nieuwe variant, waarbij de aanvallers zich niet alleen voordoen als iemand anders, maar ook het juiste telefoonnummer hebben. Daarmee is het nog moeilijker voor vrienden en familie om te herkennen dat het om fraude gaat.

Aanvallers kunnen WhatsApp-accounts stelen door de codes te ontfutselen die worden verstuurd bij het activeren van WhatsApp. "Ik kreeg een bericht van een kennis dat hij per ongeluk een code naar mij had gestuurd, of ik die even wilde doorsturen", zegt Rob Planken. "Dat deed ik; achteraf bleek ook hij gehackt."

Geld kwijt

Zowel vader als dochter hadden niet verwacht hier ooit in te trappen. "Als je het terugleest, is het bizar", zegt Barbera. "Ik zit sinds 1973 in de ict. Je denkt: dit overkomt mij niet", aldus Rob.

Het geld is Barbera kwijt. "Omdat ik zelf het geld heb overgemaakt, zei de bank." De banken houden als lijn aan dat alleen schade wordt vergoed als iemands inloggegevens voor internetbankieren worden gestolen, niet als iemand zelf geld overmaakt.

Moeilijke vraag

Hoe moet je dan voorkomen dat jij of je bekenden slachtoffer wordt? "Bel iemand op of ga bij iemand langs, voor zover dat nu kan", zegt Kolthof van de Fraudehelpdesk. "Of stel een vraag waarop alleen jij en de ander het antwoord weten."

Want de research van de internetcriminelen is niet onfeilbaar, weet ook Daan (55). Iemand probeerde zijn dochter te imiteren. "Ze had zogenaamd een nieuw nummer en vroeg om duizenden euro's voor een auto", zegt hij.

"Ik had denk ik wel na tien seconden door dat het niet klopte, maar ik hield ze een beetje aan het lijntje", zegt Daan. "Maar intussen wist ik ook: mijn dochter heeft helemaal geen rijbewijs."

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.